
مشاوره رایگان
شماره تماس خود را جهت تماس کارشناسان مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا را وارد نمایید. تا در اصرع وقت با شما تماس گرفته شود.
گلخانهها سازههایی با چهارچوبها و اسکلتبندیهای چوبی، لولهای یا فلزی هستند که سقف و دیواره آنها از مواد شفاف و نیمه شفاف ساخته میشود و میتوان از آنها برای رشد و پرورش گیاهان و محصولات زراعی در شرایط بهینه و نیمه یا تماماً کنترلشده استفاده کرد. سازه های گلخانه ای را میتوان با توجه به ویژگیهای مختلف آنها مانند ساختار سازه، شکل، هزینه و فناوری ساخت، کاربری و… به گروهها و انواع مختلف دستهبندی کرد. در این مقاله از مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا انواع مختلف گلخانه با توجه به ویژگیهای ذکر شده را اجمالاً معرفی میکنیم و بعداً در مقالات جداگانه به بررسی تفصیلی هر یک از این نوع گلخانهها خواهیم پرداخت.
گلخانهها سازههایی با کاربردهای متفاوت هستند و ساخت آنها ممکن است با اهداف مختلفی صورت بگیرد. انواع گلخانه را میتوان بر اساس کاربری به چهار گروه زیر تقسیم کرد:
این نوع گلخانهها معمولاً در حیاط یا بالکن منازل و با هزینهی کم ساخته میشوند و هدف از ساخت آنها بیشتر سرگرمی و فعالیت تفریحی باغبانی در منزل و نهایتاً تأمین محصولات مصرفی خانواده است.
گلخانههای آموزشی در محوطهی دانشکدههای کشاورزی، مدارس یا مؤسسات آزاد آموزش باغبانی و کشاورزی و با هدف آموزش عملی اصول کشت گلخانهای یا علم گیاهشناسی به دانشجویان و علاقهمندان به این رشتهها احداث میشوند.
گلخانههای تحقیقاتی و پژوهشی اغلب سازههای پیشرفتهای هستند که در مؤسسات تحقیقاتی و دانشکدههای کشاورزی با هدف تحقیق بر روی بیماریها و آفات و تغییرات ژنتیکی و سایر زمینههای پژوهشی مرتبط احداث میشوند.
گلخانههای تجاری پرطرفدارترین نوع گلخانه هستند که برای پرورش و رشد گیاهان خارج از فصل یا گیاهان خاص در خارج از اقلیم مناسب خود در محیط کنترلشده تأسیس میشوند و هدف اصلی از احداث آنها بهرهبرداری تجاری و فروش انبوه محصولات گلخانهای است.
ساختار هندسی گلخانهها با توجه به موقعیت و شکل دیوارهها و سقف آنها مشخص میشود. گلخانهها از نظر شکل هندسی سازه در گروههای زیر قرار میگیرند:
سقف این نوع گلخانهها از دو ضلع شیبدار تشکیل شده است و زاویهای که بین این دو ضلع ایجاد میشود این سازه گلخانهای را به شکل حرف A انگلیسی درمیآورد. گلخانههای سقف شیروانی از انواع گلخانههای پرهزینه محسوب میشوند.
ساختار این نوع گلخانهها به شکل یک سقف قوسی و نیمدایره است که بدون استفاده از دیوار روی زمین نصب میشود. گلخانههای تونلی یکی از رایجترین انواع گلخانه در ایران و جهان هستند.
این گلخانهها که در ایران به آنها گلخانه اسپانیایی نیز گفته میشود یکی از رایجترین انواع گلخانههای به هم متصل هستند. این نوع گلخانهها دارای سقفی منحنی هستند که به شکل یک قوس نوکتیز ساخته میشود. دیوارههای گلخانههای گاتیک معمولاً از لولههای آلومینیومی یا پیویسی ساخته میشود. شکل قوسی گلخانههای گنبدی باعث میشود نیازی به اسکلتبندی خرپایی نداشته باشند که همین هزینه ساخت این نوع گلخانه را کاهش میدهد.
گلخانههای سیرکولار نیز دارای یک سقف منحنی و قوسی هستند اما این سقف توسط دیوارهای عمودی به زمین متصل میشود. گلخانههای سیرکولار در ایران در تیپهای مختلفی عرضه میشوند.
گلخانهها در اشکال و فرمهای مختلفی ساخته میشوند که هر یک از این اشکال گلخانه دارای ویژگیها و کاربردهای خاصی است.
در گلخانههای یکطرفه (Lean-to greenhouse) که با عنوان گلخانههای آپارتمانی یا تکیه دار نیز شناخته میشوند، سقف گلخانه و ناحیه نوردهی کاملاً با مواد پوششی پوشانده میشود. بهترین حالت این است که برای قرارگرفتن محصولات در معرض نور آفتاب کل سازه در جهت جنوب قرار بگیرد. این نوع گلخانهها بهصورت تکردیفه یا دو ردیفه با عرض کلی ۲ تا ۴ متر ساخته میشوند. اما طول آنها میتواند بر اساس طول بالکن، تراس و ناحیه اشغال شده از ساختمان که به سازه متصل میشود تغییر کند.
از مزایای گلخانههای یکطرفه این است که معمولاً کمهزینه هستند و میتوان برق، آب و گرمای لازم برای گلخانه را بهراحتی از داخل بنای مورد تکیهی آنها تأمین کرد. این نوع گلخانه از نور خورشید به بهترین شکل استفاده میکند و نیاز به تکیهگاه سقفی را به حداقل میرساند. بااینحال فضا، نور و تهویهی محدود و همچنین محدودیت در کنترل دما از معایب گلخانههای یکطرفه محسوب میشود.
گلخانههای دوطرفه (Even span greenhouse) نوع رایجی از گلخانهها هستند که سقف آنها به طور کامل با دو شیب مساوی ساخته میشود. اگرچه قیمت گلخانههای دوطرفه در مقایسه با گلخانههای یکطرفه بالاتر است، اما میزان انعطافپذیری در طراحی و قابلیت رشد و پرورش گیاهان در آنها نیز به مراتب بیشتر است. گلخانههای سقف شیروانی و دوطرفه در مقایسه با گلخانههای یکطرفه جریان هوای بیشتری را داخل سازه به وجود میآورند که همین به حفظ دمای یکنواخت گلخانه در طول فصل زمستان کمک میکند.
این نوع از سازه های گلخانه ای بیشتر بهعنوان گلخانه خانگی و تفریحی و در مناطق تپهای یا مواج مورداستفاده قرار میگیرد. در گلخانههای نیمه دوطرفه ناهمسان (Uneven span greenhouse) اندازه دو ضلع سقف سازه برابر نیست و دارای عرض متفاوتی است که نام سازه نیز به همین موضوع برمیگردد. معمولاً در مناطقی که در طول زمستان سازههای جنوبی از نورگیری بیشتری نسبت به سازههای شمالی برخوردار هستند، از گلخانههای نیمه دوطرفه استفاده میشود.
گلخانههای کوآنست (Quonset greenhouse) که به دلیل سقف قوسی آنها در کشور ما به گلخانههای تونلی معروف هستند به دو صورت چند ردیفه و تکردیفه ساخته میشوند. قوسدار بودن لولههای پیویسی یا آلومینیومی بهکاررفته در ساخت این سازه های گلخانه ای باعث پایداری بیشتری آنها میشود. برای پوشش روی این نوع گلخانه معمولاً از ورق پلیاتیلن یا نایلون گلخانهای استفاده میشود. این گلخانهها در مقایسه با گلخانههای متصل به ناودان اقتصادیتر و مقرونبهصرفهتر هستند و بهصورت جداجدا و یا بههمپیوسته نصب میشوند. در گلخانههای تونلی بههمپیوسته، خرپاهای بهکاررفته در سازه آنقدر با یکدیگر همپوشانی پیدا میکنند که امکان رشد گیاهان در مجاورت هم وجود داشته باشد.
این نوع گلخانه از یک قسمت برجسته (پشته) و یک قسمت فرورفته (جوی) تشکیل می شود که در امتداد لبه به یکدیگر متصل میشوند. در گلخانههای جوی و پشتهای (Ridge and furrow greenhouse) دیوار بین گلخانهها از هم جدا میشود بنابراین به اسکلت کمتری نیاز دارند و از یک فضای داخلی واحد برخوردار هستند. هزینه اتوماسیون کمتر، نیروی کار کمتر، مدیریت پرسنل بهتر و مصرف سوخت کمتر (به علت کاهش سطوح تماسِ هدردهنده گرما) از مزایای این نوع گلخانه است.
تنها عیب گلخانههای جوی و پشتهای این است که برف جمع شده روی آنها بهخودیخود آب نمیشود؛ بنابراین بایستی زیر ناودانها منبع حرارتی قرار داده شود و ناودانها باید دارای شیب مناسبی باشند تا انتقال آب به آسانی صورت بگیرد. در کل طراحی گلخانههای جوی و پشتهای باید طوری باشد که واحدهای گلخانه توسط راهروی مرکزی به هم وصل شوند. در این صورت گیاهان در اثر انتقال از یک واحد به واحد دیگر کمتر صدمه کمتر میخورند. گلخانههای جوی و پشتهای یکی از پرکاربردترین انواع سازه های گلخانه ای در کشورهای شمالی اروپا و همچنین کانادا محسوب میشوند.
سقف گلخانههای دندانه ارهای (Saw-tooth greenhouse) شیارمانند (ارهای شکل) و دارای برجستگی است و همین باعث میشود تهویه هوا داخل این نوع گلخانه به شکل طبیعی صورت بگیرد. هنگامی که دریچه سقف گلخانه باز میشود هوای بیرون به داخل وارد شده و گردش پیدا میکند و دمای داخل را کاهش میدهد. در این نوع گلخانهها تهویه سقفی بهتنهایی میتواند ۲۵ درصد از تهویه کل گلخانه را – جدا از تهویههای جانبی – تأمین کند.
یکی از اصلیترین قسمتهای گلخانهها پوشش آنها است چرا که جنس موادی که برای پوشش گلخانه مورداستفاده قرار میگیرد تأثیر زیادی روی دمای داخل گلخانه خواهد گذاشت. گلخانهها را بر اساس جنس مواد پوششی آنها میتوان به انواع مختلفی مانند گلخانه شیشهای، گلخانه پلاستیکی (گلخانه نایلونی) و گلخانههای فایبرگلس یا پانل سخت تقسیمبندی کرد.
میتوان گفت تا قبل از سال ۱۹۵۰ تمامی گلخانههای موجود از نوع گلخانههای شیشهای بودند. شیشه بهعنوان ماده پوششی بکار رفته در گلخانهها به جذب نور کمک زیادی میکند. سرعت نفوذ هوا در این نوع گلخانه به نسبت سایر انواع گلخانه بیشتر است که همین موضوع به کاهش رطوبت داخل گلخانه و پیشگیری بهتر از بروز آفات کمک میکند. به طور معمول گلخانههای شیشهای در یکی از انواع یکطرفه، دوطرفه و جوی پشتهای ساخته میشوند.
در گلخانههای پلاستیکی از نوار و ورقههای پلاستیکی انعطافپذیر مثل پلیاتیلن، پلیاستر و پلیوینیلکلراید استفاده میشود. امروزه پوششهای پلاستیکی و نایلون گلخانهای محبوبیت زیادی بین گلخانه داران پیدا کردهاند، زیرا در مقایسه با شیشه ارزانقیمت هستند و به کاهش هزینه گرمایش گلخانه کمک میکنند. از این نوع ماده پوششی میتوان در ساخت گلخانههای تونلی و همچنین گلخانههای جوی و پشتهای (متصل به ناودان) استفاده کرد. بااینحال عیب اصلی نایلون گلخانهای عمر کوتاه و در مواردی استحکام کم آن است. بهعنوانمثال، بهترین نوع نایلون گلخانهای ضد یو وی (UV) تنها چهار سال دوام دارد.
منظور از پنل سخت در این نوع گلخانهها موادی مانند فایبرگلس، پلیوینیلکلراید، اکریلیک و پلیکربنات است که بهعنوان مواد پوششی در ساخت گلخانههای تونلی و جوی و پشتهای استفاده میشوند. این مواد در مقایسه با شیشه یا پلاستیک از مقاومت بیشتری برخوردار هستند و نور یکنواختتری را در کل گلخانه پخش میکنند. عمر مفید پنلهای سخت ممکن است حتی به ۲۰ سال برسد. عیب اصلی این پنلها این است که گردوغبار بهراحتی روی آنها جمع میشود که این امر منجر به تیره شدن پنلها و کاهش انتقال نور در بلندمدت خواهد شد. همچنین استفاده از این پنلها باعث افزایش خطر آتشسوزی در گلخانهها میشود.
بسیاری از گیاهان به کمک کشاورزی مدرن از رویشگاههای طبیعی خود به شرایط کنترلشدهی گلخانهها منتقل شدهاند؛ بنابراین بایستی برای رشد و پرورش آنها شرایطی مشابه شرایط رویشگاههای طبیعی خودشان ایجاد کرد؛ استفاده از توری گلخانهای که به آن توری سایبان یا شید گلخانه نیز میگویند به ایجاد شرایط اقلیمی مناسبتر برای رشد گیاهان کمک میکند.
این توریها برای محافظت از محصولات و گیاهان در برابر اشعه ماورای بنفش طراحی شدهاند و بهعنوان سایهبان عمل میکنند. توریهای سایبان میتوانند تا حدی از گیاهان در مقابل تغییرات آبوهوایی مانند تغییرات دما، باران شدید و باد محافظت کنند. به کمک این توریها میتوان شرایط بهتری را برای رشد محصولات به وجود آورد. این نوع توری معمولاً از مقاومت بالایی در برابر پارگی برخوردار است و به دلیل وزن کمی که دارد نصب آن نیز سریع و آسان است. طیف گستردهای از توریهای گلخانهای در بازار موجود است که بر اساس میزان درصد سایهای که روی گیاه میاندازند (بین ۳۰ تا ۹۰ درصد) دستهبندی میشوند.
جدا از موادی که برای پوشش گلخانه استفاده میشود مواد بهکاررفته در اسکلت و چهارچوب سازه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. جنس چهارچوب گلخانه معمولاً با توجه به اندازه عرض دهانه آن مشخص میشود. بهعنوانمثال برای ساخت گلخانههایی با دهانه عریض، از اسکلتهای خرپایی استفاده میشود و چهارچوبهای لولهای برای دهانههای کوچکتر مورداستفاده قرار میگیرند. بهطورکلی سازه های گلخانه ای با توجه به جنس چهارچوب به سه نوع چوبی، لولهای و خرپایی تقسیم میشوند.
معمولاً توصیه میشود گلخانههایی با عرض دهانه کمتر از ۶ متر با چهارچوب چوبی ساخته شوند. در این نوع گلخانهها پایهها و ستونهای کناری از مصالح چوبی ساخته میشوند و نیازی به استفاده از خرپا نیست. معمولاً در ساخت چهارچوب این نوع گلخانهها از چوب کاج استفاده میشود چرا که در عین ارزان بودن از استحکام بالایی نیز برخوردار است. البته در صورت عدم دسترسی به چوب کاج میتوانید برای ساخت گلخانه چوبی از الوارهای مستحکم و بادوام که در محل زندگیتان عرضه و فروخته میشوند استفاده کنید.
برای ساخت چهارچوب گلخانههایی که عرض دهانه آنها حدود ۱۲ متر باشد میتوان از لولههای پیویسی استفاده کرد. ستونهای کناری، اتصالات و پرلینهای به کار رفته در این نوع سازه همگی از جنس لولههای پیویسی هستند و برای ساخت آن نیازی به استفاده از خرپا نیست.
اگر دهانه گلخانه بیشتر از ۱۵ متر باشد میتوان برای ساخت گلخانه از اسکلت خرپایی استفاده کرد. در گلخانههای با دهانه بسیار عریض از ستونهای خرپایی با طول ۲۱.۳ متر یا حتی بیشتر استفاده میشود. میتوانیم برای ساخت تیرکها، و پایههای خرپایی گلخانه از فولاد تخت، فولاد لولهای یا آهن زاویهدار استفاده کنیم و آنها را به یکدیگر جوش بدهیم. اسکلتهای خرپایی به دلیل تحمل وزن بالایی که دارند بیشتر در ساخت گلخانههای شیشهای مورداستفاده قرار میگیرند.
گلخانهها در اصل نوعی سازه متکی بر فناوری هستند که میتوان بر روی آنها سرمایهگذاری کرد. هرچه سطح فناوری به کار رفته در این سازهها بالاتر باشد، گلخانهی ما به مکان بهتری برای افزایش ظرفیت پرورش و کنترل رشد گیاهان و محصولات تبدیل میشود. امکان کنترل دقیق شرایط رشد محصول به شدت روی سلامتی آن و همچنین بهرهوری گلخانه تأثیر میگذارد.
سه دسته گلخانه از نظر سطح فناوری وجود دارد که میتوان با سرمایهگذاری روی هر یک فرصت خوبی را برای تولید محصولات کشاورزی به ارمغان آورد. بااینحال برای یک سرمایهگذاری سودآور بهتر است به دنبال ساخت گلخانههایی با فناوری پیشرفتهتر باشید تا بازده بیشتری برای شما به همراه داشته باشند. بااینحال اگر نمیدانید با توجه به بودجهای که در اختیار دارید چه نوع گلخانهای را برای سرمایهگذاری انتخاب کنید در ادامه با ما همراه باشید.
افراد بسیار کمی هستند که برای تولید محصولات خود از گلخانههایی با سطح فناوری پایین استفاده میکنند. این گلخانهها معمولاً کمتر از ۳ متر ارتفاع دارند. گلخانههای تونلی یکی از رایجترین نوع گلخانههای با فناوری پایین به شمار میروند که به دلیل عمود نبودن دیوارههای آنها از تهویه هوای مطلوبی برخوردار نیستند. ساخت گلخانه تونلی به دلیل استفاده کم یا عدم استفاده از ماشینآلات خودکار نسبتاً ارزان و مقرونبهصرفه محسوب میشود.
درست است که گلخانههای با سطح فناوری پایین معمولاً کمهزینهتر هستند اما بهتر است بدانید که عموماً به دلیل وجود شرایط محیطی نامطلوب شاهد کارکرد نامناسب و بروز آفات در این نوع گلخانهها هستیم.
این نوع گلخانهها معمولاً از دیوارهای عمودی ساخته میشوند و ارتفاع آنها کمتر از ۵.۵ متر است. در این نوع گلخانه برای تهویه بهتر از سقف یا دیوارهها استفاده میشود. همچنین از ویژگیهای بارز آنها میتوان به استفاده از ماشینآلات خودکار نیمهپیشرفته و پوشش پلاستیکی یا شیشهای تکلایه یا دولایه اشاره کرد. میتوان گفت در گلخانههای با سطح فناوری متوسط مخارج و سودآوری در یک سطح هستند و تولید محصولات در آنها نسبت به مزارع باز با بهرهوری بیشتری همراه است.
سیستمهای هیدروپونیک مورداستفاده در این نوع گلخانهها راندمان مصرف آب را افزایش میدهند و فرصت بیشتری برای استفاده از استراتژیهای غیرشیمیایی برای مدیریت آفات و بیماریها به ارمغان میآورند. بااینوجود رسیدگی کامل به محصولات در گلخانههای با هزینه و سطح فناوری متوسط نیز کار چندان آسانی محسوب نمیشود.
در این نوع گلخانهها اندازه دیوارههای کناری حداقل ۴ متر و ارتفاع کل گلخانه از سطح زمین تا سقف به حدود ۸ متر میرسد. گلخانههای پرهزینه با سطح فناوری پیشرفته کمک میکنند محصول نهایی از کیفیت بهتری برخوردار باشد و عملیات کشت گلخانهای سازگاری بیشتری با محیطزیست داشته باشد. در سقف این نوع سازه های گلخانه ای تهویه مناسبی تعبیه شده و همچنین دریچههایی در دیوارههای کناری برای کمک به تهیه مطلوبتر وجود دارد. پوشش گلخانههای با سطح فناوری بالا معمولاً شامل نوارهای پلاستیکی (تکلایه یا دولایه)، ورق پلیکربنات یا شیشه میشود. همچنین در این نوع گلخانهها کنترل شرایط محیطی توسط ماشینآلات خودکار پیشرفته صورت میگیرد.
گلخانههای دارای سطح فناوری بالا فرصتهای تجاری زیادی برای کارآفرینی سازگار با محیطزیست فراهم میکنند. در سیستم این سازهها نیاز چندانی به استفاده از آفتکشها وجود ندارد و نقش فناوری بالای بهکار رفته در آنها در کیفیت نهایی محصولات کاملاً قابلرؤیت است.
اگرچه ساخت این نوع گلخانهها سرمایه زیادی میخواهد، میتوانند فرصتهای تجاری عظیمی را در سطح بینالمللی ایجاد کنند؛ بنابراین توصیه میکنیم سعی کنید تا جای ممکن بودجه خود را برای ساخت سازه های گلخانه ای پیشرفتهتر صرف کنید تا میزان برگشت سرمایهتان بالاتر باشد. در صورت تمایل به احداث گلخانه هیدروپونیک و سازه های گلخانه ای پیشرفته میتوانید همین امروز با کارشناسان ما تماس بگیرید.
گلخانهها را میتوان بر اساس تجهیزات و امکانات آنها نیز طبقهبندی نمود. استفاده از سیستمهای سرمایشی و گرمایشی مصنوعی برای گلخانهها امر پرهزینه و پیچیدهای محسوب میشود و میتوان آنها را به دو گروه زیر تقسیم کرد:
در طول شب دمای هوای داخل گلخانه کاهش مییابد به همین دلیل برای جلوگیری از سرمازدگی و یخزدن گیاهان، نیاز است تا مقداری گرما در داخل گلخانه ایجاد شود. روشها و راهکارهای مختلفی برای افزایش دمای گلخانه وجود دارد. بهعنوانمثال میتوان از پلیاتیلن دولایه، شیشههای ترموپن یا سیستمهای گرمایشی فعال مانند بخاری و هیتر، دستگاه حرارت مرکزی، حرارت تابشی و سیستم گرمایش خورشیدی استفاده نمود.
بهتر است در فصل تابستان برای بهبود رشد محصولات، دمای گلخانه نسبت به دمای محیط کاهش پیدا کند. به همین دلیل تغییراتی متناسب با فصل در گلخانهها ایجاد میشود تا حجم زیادی از هوای خنک به داخل گلخانه کشیده شود. در این نوع گلخانهها از سیستم خنککننده تبخیری پد و فن یا سیستم خنککننده مهپاش استفاده میشود. طراحی این نوع سازه های گلخانه ای به شکلی است که امکان باز شدن سقف بین ۴۰ تا ۱۰۰ درصد آن وجود دارد.
گلخانهها سازههای مقاوم و پرکاربردی هستند که برای کشت و پرورش انواع محصولات خوراکی و گیاهان دارویی و زینتی مورداستفاده قرار میگیرند. سازه های گلخانه ای را میتوان بر اساس ویژگیهای مختلف آنها مانند کاربری، ساختار هندسی سازه، شکل سازه، جنس اسکلتبندی و چهارچوب، نوع مواد بهکاررفته برای پوشش، هزینه و فناوری موردنیاز و امکانات و تجهیزات به گروههای مختلفی تقسیم کرد. در این مقاله انواع مختلف گلخانهها با توجه به ویژگیهای مختلف آنها را اجمالاً معرفی کردیم و توصیه میکنیم در صورتی که قصد دارید برای احداث و ساخت گلخانه اقدام کنید، همین امروز با کارشناسان مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا تماس بگیرید تا ضمن مشاورهی رایگان، اطلاعات لازم درباره سازه گلخانهای متناسب با نیازها و شرایط شما را در اختیارتان قرار بدهند.