گلخانه‌ها در عین اینکه می‌توانند محیط ایمن و مناسبی را برای رشد گیاهان گلخانه‌ای فراهم کنند، ممکن است خطرات بالقوه‌ای را برای کارکنان ایجاد کنند. به همین دلیل تمامی گلخانه داران و مدیران گلخانه‌های تجاری و صنعتی بایستی نسبت به حفظ ایمنی در گلخانه و تأمین سلامت خود و کارکنانشان توجه ویژه‌ای داشته باشند؛ ما نیز در این مقاله از مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا ۱۵ مورد از مهم‌ترین مخاطرات و نکات ایمنی گلخانه های تجاری و صنعتی را با شما در میان می‌گذاریم و توصیه می‌کنیم حتماً هنگام احداث و بهره‌برداری از گلخانه به آنها توجه داشته باشید.
ضرورت رعایت نکات ایمنی گلخانه
کار در گلخانه به دلیل ماهیت ناپایدار این سازه‌ها و همچنین مواد و تجهیزاتی که در آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشد. استفاده هم‌زمان از جریان برق و منابع آب، استفاده از سموم و مواد شیمیایی و تجهیزات صنعتی مخاطرات بالقوه‌ی متعددی را در این سازه‌ها ایجاد می‌کند که در صورت عدم رعایت نکات ایمنی در گلخانه ممکن است به جراحت یا مصدومیت کارکنان، آسیب‌دیدن سازه و حتی گیاهان گلخانه‌ای منجر شود؛ بنابراین شما به عنوان یک گلخانه دار بایستی نهایت سعی خود را برای افزایش ایمنی گلخانه خود انجام دهید تا از خسارات و صدمات مالی و جانی جبران‌ناپذیر احتمالی جلوگیری کنید.
به‌طورکلی آموزش نکات ایمنی مربوط به تجهیزات، دستورالعمل های ایمنی در کاربرد مواد شیمیایی، روش های پیشگیری از بروز حریق و استفاده‌ی صحیح از تجهیزات ایمنی فردی به کارکنان یکی از مهم‌ترین راه‌هایی است که از توقف ناخواسته‌ی فعالیت گلخانه به دلیل مصدومیت کارکنان یا آسیب سازه جلوگیری می‌کند.
بیشتر بخوانید : اخذ مجوز احداث گلخانه در سال جدید
چک‌لیست نکات ایمنی گلخانه
با توجه به مواردی که در بالا به آن اشاره کردیم، فراهم کردن محیط کاری ایمن در گلخانه می‌تواند نقش بسیار مهمی در موفقیت گلخانه شما ایفا کند. در ادامه‌ی این مقاله بعضی از مهم‌ترین نکات ایمنی در گلخانه را در قالب یک چک‌لیست دسته‌بندی‌شده در اختیار شما قرار می‌دهیم.
الف. فضای گلخانه را مرتب نگه دارید
- راهروها و مسیرهای تردد را خالی و همسطح نگه دارید تا از لیز خوردن، لغزیدن و زمین خوردن تصادفی افراد جلوگیری کنید.
- توجه داشته باشید که مسیر رسیدن به خروجی‌ها، جعبه‌های فیوز، چراغ‌های اضطراری، کپسول‌های آتش‌نشانی و مواردی ازاین‌دست باز و خالی باشد تا در صورت نیاز به تخلیه سازی گلخانه تجهیزات ایمنی به آسانی در دسترس باشند.
ب. آب‌وهوا را رصد کنید و شرایط گلخانه را مطابق با آب‌وهوای موجود به‌روز کنید
- کارکنان را تشویق کنید تا هنگامی که هوا بسیار گرم است به طور منظم – حتی زمان‌هایی که تشنه نیستند – به بدن خود آبرسانی کنند، از کلاه و لباس‌های رنگ روشن استفاده کنند، حواسشان به همکارانشان و محلی که در آن هستند باشد تا در صورت نیاز بتوانند به همکاران کمک کنند یا از آنها درخواست کمک کنند.
- به شرایط جوّی و پیش‌بینی‌های آب‌وهوایی توجه داشته باشید تا در صورت وقوع رعدوبرق، تگرگ و یا بادهای سنگین گلخانه را ترک کنید و به ساختمان محکم‌تری بروید.
ج. از اقدامات پیشگیرانه غافل نشوید
- در صورت امکان بین کف اتاق‌های انباری، اتاق ابزار و تأسیسات و کف سالن گلخانه اصلی فاصله ایجاد کنید.
- در صورت بروز آتش‌سوزی فوراً گلخانه را تخلیه کنید. آژیر خطر را به صدا در آورید و مسئولین مربوطه را خبر کنید. پوشش اکریلیک گلخانه قابلیت اشتعال بالایی دارد و گازهای متصاعد از آن به شدت خطرناک هستند؛ بنابراین اگر از اکریلیک استفاده می‌کنید حتماً باید از یک لایه پوشش پلی‌کربنات به عنوان آتش شکن استفاده کنید.
- در گلخانه به صورت گروهی کار کنید تا در صورتی که کسی به کمک احتیاج پیدا کرد و یا مورد اضطراری‌ای پیش آمد کسی تنها نباشد.
- به‌ویژه هنگام کار با مواد شیمیایی یا هنگام هرس کردن و استفاده از دستگاه‌ها از کفش‌های جلوبسته و عینک‌های ایمنی یا محافظ چشم استفاده کنید.
د. هنگام کار با تجهیزات گلخانه به مسائل ایمنی توجه داشته باشید
- گلخانه‌ی خود را تا جای ممکن از لحاظ ریسک آتش‌سوزی به چندین منطقه تقسیم کنید. برای ساخت راهروها و پارتیشن‌ها از مواد غیرقابل‌احتراق استفاده کنید و پوشش گلخانه و توری سایه‌بان را به آتش شکن مجهز کنید.
- با استفاده از مواد غیرقابل‌احتراق بین بویلرها (دیگ‌ها) و پوشش گلخانه یک لایه‌ی محافظ ایجاد کنید.
- پنل‌های برق، کلید و پریزها، لوله‌های گرمایشی، ژنراتورهای کربن‌دی‌اکسید و موارد این‌چنینی را در فاصله ایمنی نسبت به پوشش گلخانه و توری سایه‌بان قرار دهید.
- هنگام استفاده از ابزار گلخانه‌ای تیز و برنده احتیاط کنید. این نکته در مورد سکوها و قفسه‌ها که معمولاً لبه‌های تیزی دارند نیز صدق می‌کند.کف گلخانه، به‌ویژه در سالن‌های تکثیر که معمولاً سطح زمین جلبک می‌بندد، اگر خیس بشود بسیار لیز و لغزنده می‌شود.
- تا جای ممکن روی کف‌پوش‌های پلاستیکی قدم بردارید و برای پاک‌سازی کف گلخانه و جلوگیری از رشد جلبک برنامه‌ریزی کنید.
- برای شناسایی و رسیدگی به مخاطرات احتمالی به طور منظم همراه با اعضای تیمتان در گلخانه گشت بزنید.
- تجهیزات برقی را طوری نصب کنید که خوب به زمین متصل شده باشند و از سیم‌رابط‌هایی استفاده کنید که به خوبی کشش شدت جریان برق عبوری را داشته باشند. اگر زمین خیس باشد یا تجهیزات برقی در نزدیکی پدهای جذب رطوبت قرار گرفته باشند نباید از آنها استفاده کنید.
مهم‌ترین مخاطرات گلخانه و نکات ایمنی مربوط به هرکدام
رعایت نکات ایمنی گلخانه بایستی به یکی از مهم‌ترین اولویت‌های تمام گلخانه داران تبدیل شود. عدم رعایت این نکات و ایمنی پایین گلخانه ممکن است به چندین دلیل باعث کاهش درآمد گلخانه‌ها شود که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از: درخواست غرامت سنگین توسط کارکنان، افزایش چشمگیر حق بیمه، ازدست‌رفتن زمان تولید و کاهش بهره‌وری، بروز تنش در روابط با کارکنان و مشتریان.
اغلب مخاطرات گلخانه را می‌توان از طریق آموزش مناسب کارکنان، هشیاری و دقت نسبت به وضعیت سازه و تجهیزات و همچنین نگهداری گلخانه به روش اصولی و استاندارد مهار کرد و احتمال بروز آنها را به حداقل رساند. از آنجایی که در بسیاری از مواقع گلخانه‌ها در مناطق کشاورزی و دور از منابع آب و ایستگاه‌های آتش‌نشانی بنا می‌شوند، شناسایی مخاطرات و رعایت نکات ایمنی گلخانه‌ها اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. در این بخش از این مقاله به بررسی بعضی از مهم‌ترین مخاطرات گلخانه‌ها می‌پردازیم و همچنین نکات ایمنی ضروری برای پیشگیری از بروز آنها را با شما در میان می‌گذاریم.
بیشتر بخوانید : گلخانه خورشیدی چیست و چگونه کار می‌کند؟
مخاطره: افتادن از نردبان
نردبان‌ها یکی از ابزارهای ضروری گلخانه هستند که برای کارهای زیادی مانند چک کردن دریچه‌ها، تعمیر و تعویض شیشه‌ها، تنظیم سایه‌بان و مواردی مانند این مورد استفاده قرار می‌گیرند. بااین‌حال بیشترین جراحات و آسیب‌های کارکنان گلخانه نیز معمولاً به دلیل سقوط از نردبان رخ می‌دهد. برای پیشگیری از بروز این مخاطره سعی کنید:
- به کارکنان خود روش استفاده و بررسی صحیح نردبان‌ها را آموزش بدهید و به آنها گوشزد کنید که هیچ‌وقت از نردبان‌های آسیب‌دیده و معیوب استفاده نکنند.
- نردبان‌ها را روی سطوح صاف و ایمن قرار بدهید.
- از پله سوم از سمت بالای نردبان، بالاتر نروید.
- حواستان باشد که کفش‌هایتان گِلی یا روغنی نباشند.
- هنگام کار بالای نردبان همیشه رو به نردبان قرار بگیرید.
- وقتی روی نردبان می‌ایستید دستتان را بیش از اندازه بالا نبرید و طوری بایستید که تنه‌تان بین دو ستون نردبان باشد و خم و راست نشوید.
- ابزارتان را در جیب بگذارید یا به کمربند متصل کنید. همچنین می‌توانید برای بالا و پایین بردن ابزار از طناب استفاده کنید.
- هنگام کار کردن با برق از نردبان‌های آلومینیومی استفاده نکنید.
مخاطره: آسیب‌های هنگام کار کردن با ماشین‌آلات کشاورزی
بیشتر آسیب‌ها و جراحات وارده هنگام کار کردن با ماشین‌آلات کشاورزی به دلیل خطای انسانی اتفاق می‌افتند. این ماشین‌آلات ممکن است آسیب‌های شدیدی را به کارکنان وارد آورند و باعث تعطیلی گلخانه و خسارات شدید بشوند. برای پیشگیری از بروز این آسیب‌ها می‌توانید:
- برای هر یک از ماشین‌آلات یک دفترچه راهنمای مخصوص و دستورالعمل ایمنی مشخص تهیه و توزیع کنید.
- پروسه‌های لاک آوت و تگ آوت مربوط به هر دستگاه را مشخص کنید؛ یعنی با استفاده از قفل‌های مخصوص و برچسب‌های هشداردهنده اطمینان حاصل کنید که دستگاه پس از بروز نقص یا جراحت کارکنان مجدداً روشن نشود.
- کارکنانی را استخدام کنید که واجد صلاحیت باشند و به مسائل ایمنی توجه زیادی داشته باشند.
- برچسب‌های هشداردهنده و پوسترهای نشان‌دهنده‌ی نکات ایمنی گلخانه را در اطراف دستگاه‌ها نصب کنید.
مخاطره: برخورد و تماس با مواد سمی و خطرناک
مواد سمی و خطرناک زیادی (مانند آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها، اسید و…) در محیط گلخانه‌ها وجود دارند و بسیار مهم است که میزان قرارگیری کارکنان در معرض این مواد تا جای ممکن کاهش پیدا کند. چند راهکار کاربردی برای این موضوع وجود دارد، از جمله:
- تمامی کارکنانی که با مواد شیمیایی خطرناک کار می‌کنند یا در معرض تماس با آنها هستند بایستی به خوبی در زمینه‌ی مخاطرات و نکات ایمنی مربوطه آموزش ببینند.
- تمامی کارکنان بایستی بتوانند معنی علائم روی قوطی و ظرف مواد شیمیایی را به خوبی درک کنند. به‌عنوان‌مثال بایستی با یک نگاه معنی علائم خورنده، سمی، قابل اشتعال و… را متوجه بشوند و در تماس با هر ماده طبق دستورالعمل ایمنی معین شده از طرف سازنده عمل کنند.
مخاطره: لغزش و زمین خوردن
بسیاری از صدمات و جراحات کارکنان گلخانه به دلیل لیز خوردن روی سطح خیس یا گیر کردن به اشیا و زمین خوردن اتفاق می‌افتد. برای جلوگیری از بروز این مخاطره بایستی:
- تمامی راهروها و مسیرهای تردد را از ریخت‌وپاش خالی نگه دارید.
- کارکنان را آموزش دهید تا فوراً مایع ریخته شده را تشخیص داده، قرنطینه و تمیز کنند.
- مرتباً به گوشه و کنار گلخانه سر بزنید و یک برنامه تمیزکاری منظم برای گلخانه‌ی خود داشته باشید.
مخاطره: سرمازدگی، گرمازدگی یا خستگی شدید و از حال رفتن
یکی از مهم‌ترین نکات ایمنی گلخانه توجه به وضعیت جسمانی کارکنان و جلوگیری از بیمار شدن آنها در محیط کار است. دمای خیلی بالا یا خیلی پایین ممکن است باعث بیماری‌های ناشی از سرمازدگی و گرمازدگی بشود یا به خستگی شدید و از حال رفتن منجر بشود. برای جلوگیری از این اتفاق بایستی:
- اطمینان حاصل کنید که تمامی کارکنان از مخاطرات مرتبط با گرمازدگی و سرمازدگی آگاه هستند و می‌توانند این وضعیت‌ها را تشخیص دهند و از بروز آنها جلوگیری کنند.
- اطمینان حاصل کنید که کارکنان طی ساعات کاری به اندازه‌ی کافی آب بنوشند و در ماه‌های گرم سال در زمان استراحت خود نیز به اندازه‌ی کافی آب مصرف کنند.
- چند لایه لباس بپوشید تا در زمان نیاز بتوانید از میزان آنها کم کنید یا به میزان آنها اضافه کنید.
- در مواقعی که سرما یا گرما شدید است زمان‌های استراحت بیشتری برای کارکنان در نظر بگیرید تا بدن آنها انرژی ازدست‌رفته را دوباره به دست بیاورد و کارایی و سلامت آنها حفظ شود.
مخاطره: آسیب‌های ناشی از عملیات ساخت، نوسازی یا بازسازی گلخانه
عملیات ساخت، نوسازی یا بازسازی گلخانه مانند هرگونه عملیات ساخت‌وساز دیگری ممکن است مخاطرات جدی و جبران‌ناپذیری را برای کارکنان گلخانه در پی داشته باشد. از جمله نکات ایمنی گلخانه که بایستی در این عملیات به آنها توجه داشت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برای ساخت، نوسازی یا بازسازی گلخانه حتماً از پیمانکارها و شرکت‌های حرفه‌ای و باسابقه مانند مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا کمک بگیرید و از سپردن این عملیات مهم به افراد کم‌تجربه و غیرحرفه‌ای جداً خودداری نمایید.
- از پیمانکار ساخت گلخانه بخواهید تمامی نقاطی را که در آن ساخت‌وساز انجام می‌شود با نوارهای خطر مشخص کند.
- تمامی کارکنان را از عملیات ساخت‌وساز مطلع سازید و به آنها بگویید که از ورود به کدام بخش‌های گلخانه بایستی اجتناب کنند.
مخاطره: بلند کردن و حمل و جابه‌جایی بار و اجسام سنگین
بلند کردن و حمل و جابه‌جایی بار و اجسام سنگین به شیوه‌ی نادرست و نامناسب ممکن است باعث آسیب‌دیدن کمر و ستون فقرات و حتی زمین خوردن کارکنان بشود. برای کاهش این آسیب‌ها سعی کنید:
- تکنیک‌ها و شیوه‌های درست بلند کردن و حمل اجسام سنگین را به تمامی کارکنانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند آموزش دهید.
- به کارکنان آموزش دهید که برای بلند کردن و جابه‌جایی اجسام سنگین و بزرگ تا جای ممکن از تجهیزات مرتبط استفاده کنند و پوسترهایی را با این مضمون در سراسر محیط گلخانه نصب کنید.
بیشتر بخوانید : معرفی و بررسی انواع سیستم گرمایش گلخانه مرکزی و موضعی
مخاطره: آتش‌سوزی در گلخانه
مواد قابل اشتعال موجود در گلخانه (مانند گلدان‌های پلاستیکی، توری‌های سایه‌بان، حشره‌کش‌ها، قارچ‌کش‌ها، روغن‌ها، پروپان، مقوا و…) همگی می‌توانند باعث آتش‌سوزی‌های بزرگ و مهیب یا گسترش آتش‌سوزی‌های کوچکی بشوند که ممکن است آسیب‌های جدی و حتی مرگ کارکنان را در پی داشته باشند. برای جلوگیری از بروز آتش‌سوزی در گلخانه بایستی:
- رسیدگی منظم به امور فنی گلخانه و بازرسی از نقاط مختلف آن را فراموش نکنید. با انجام مرتب این کار می‌توانید مواردی که ممکن است باعث آتش‌سوزی بشوند زیر نظر داشته باشید و مرتباً وضعیت آنها را چک کنید.
- مخاطرات مربوط به آتش‌سوزی را به تمامی کارکنان گوشزد کنید و به آنها آموزش بدهید که در صورت بروز آتش‌سوزی از چه دستورالعمل‌هایی پیروی کنند.
سخن پایانی
همان‌طور که اشاره کردیم گلخانه‌ها در عین اینکه می‌توانند بسیار مفید و کاربردی و درآمدزا باشند، در صورت عدم رعایت دستورالعمل‌های ایمنی، ممکن است مخاطرات زیادی را برای کارکنان به وجود بیاورند. بااین‌وجود اگر شما به عنوان مدیر گلخانه سعی کنید نکات ایمنی گلخانه های تجاری را به خوبی رعایت کنید و تمهیدات لازم را برای حفظ ایمنی و سلامت کارکنان خود به کار ببرید، قطعاً مخاطرات گلخانه تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.
بااین‌حال توجه داشته باشید که برقراری ایمنی در سازه‌های تجاری و محیط‌های کاری امری نیست که یک بار آن را انجام بدهید و بعد فراموش کنید، بلکه توجه به این موضوع بایستی جزو فرهنگ کاری شما قرار بگیرد. البته اگر طراحی و ساخت گلخانه به طور اصولی و توسط افراد خبره و حرفه‌ای انجام بشود، ایمنی بالقوه‌ی گلخانه تا حد زیادی افزایش پیدا می‌کند؛ بنابراین مجدداً پیشنهاد می‌کنیم برای احداث گلخانه جدید یا بهره‌برداری و بازسازی گلخانه‌های قدیمی با کارشناسان مجرب ما در مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا تماس بگیرید تا ضمن مشاوره‌ی رایگان، طرحی مناسب و ایمن برای گلخانه‌ی شما پیشنهاد کنند.