چند دهه بود که استفاده از گلخانه چوبی به دلایل مختلف بین گلخانه‌داران و باغبانان کمتر شده بود. مهم‌ترین دلیل این موضوع آسیب‌پذیری این نوع سازه‌های گلخانه ای در مقابل عوامل محیطی مختلف از جمله آسیب حشراتی مانند موریانه‌ها بود. اما طی سال‌های اخیر مواد مناسبی برای محافظت از چوب در دسترس قرار گرفته که موجب استقبال مجدد از این نوع گلخانه شده است. ما نیز در این مقاله از مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا قصد داریم به معرفی و بررسی انواع گلخانه چوبی و مزایا و معایب آن بپردازیم. اگر از علاقه‌مندان این نوع گلخانه‌های زیبا و مستحکم هستید اما هنوز درباره جنس اسکلت گلخانه خود تصمیم نگرفته‌اید، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
انواع گلخانه چوبی
به‌طورکلی گلخانه‌ها سازه‌هایی هستند که از یک اسکلت و یک ماده‌ی پوششی شفاف تشکیل شده‌اند که نور خورشید را از خود عبور می‌دهد و داخل سازه را گرم می‌کند. اسکلت گلخانه می‌تواند از مصالح مختلفی مانند چوب، آلومینیوم، لوله‌های پی‌وی‌سی، فولاد و حتی پلاستیک فشرده ساخته شود. در گذشته چوب محبوب‌ترین و رایج‌ترین مصالحی بود که برای ساخت اسکلت گلخانه مورد استفاده قرار می‌گرفت.
در سال‌های اخیر نیز گلخانه‌های اسکلت چوبی از محبوبیت بالایی برخوردار شده‌اند و از لحاظ ماندگاری با اسکلت‌های آلومینیومی رقابت می‌کنند. هرچند که هزینه این نوع سازه‌های گلخانه‌ای نسبت به گلخانه‌های پی‌وی‌سی یا گلخانه‌های آلومینیومی بیشتر است، زیبایی فوق‌العاده‌ی آنها و همچنین استحکام بالایی که دارند باعث شده طرف‌داران زیادی پیدا کنند. انواع گلخانه‌های چوبی به‌طورکلی در دو گروه زیر دسته‌بندی می‌شوند:
گلخانه چوبی سقف شیروانی یا سنتی:
این گلخانه‌ها با قرنیزهای بلند و پنجره‌های پهن زیبایی چشمگیری در باغ یا حیاط منزل شما ایجاد می‌کنند. در این نوع گلخانه نور از تمامی جهات به داخل راه پیدا می‌کند و شرایط رشد مطلوبی را برای محصولات زیاد و متنوعی به وجود می‌آورد.
گلخانه چوبی یک‌طرفه:
گلخانه‌های چوبی یک‌طرفه که تنها سه دیواره دارند برای صرفه‌جویی در فضا و باغ‌ها یا حیاط‌هایی که فضای آزاد کمی دارند بسیار مناسب هستند. در این نوع گلخانه دیواره‌ی چهارم در اصل دیوار یک سازه‌ی دیگر است که به عنوان تکیه‌گاه گلخانه عمل می‌کند. هزینه‌ی گرمایش این نوع گلخانه نیز بسیار کمتر است، چرا که بخشی از گرمای ساختمان یا سازه‌ای که به آن متصل است را نیز جذب می‌کند.
مزایای گلخانه چوبی
گلخانه‌های چوبی اغلب به دلیل زیبایی‌شان انتخاب می‌شوند، چرا که این متریال طبیعی به‌خوبی با فضای باغ و باغچه‌ها همگن است و حس نزدیکی به طبیعت بیشتری را در گلخانه‌داران ایجاد می‌کند. علاوه بر این، در مناطقی که وزش باد و بارش برف‌وباران در فصول سرد سال بیشتر است، این گلخانه‌ها به دلیل وزن بالای خود از مقاومت بیشتری برخوردار خواهند بود. در ادامه به بررسی دقیق‌تر مزایای گلخانه‌های چوبی خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید : ساخت گلخانه با نایلون؛ مراحل، مزایا و معایب
ظاهری زیبا و طبیعی دارند
همان‌طور که اشاره کردیم چوب به دلیل اینکه یک متریال طبیعی است با فضای باغ و باغچه همخوانی و سازگاری بیشتری دارد. درست است که سازه‌های گلخانه‌ای فلزی یا پلاستیکی نیز کاربرد زیادی دارند و می‌شود روی زیبایی ظاهری آنها کار کرد، اما احتمالاً شما نیز موافقید که هیچ گلخانه‌ای نمی‌تواند به اندازه‌ی یک گلخانه چوبی احساس در ارتباط بودن با طبیعت را در افراد ایجاد کند. علاوه بر این می‌توانید با استفاده از رنگ‌های مخصوص چوب و لاک‌والکل گلخانه خود را به رنگی دربیاورید که به آن علاقه دارید. حتی می‌توانید دور پایه‌های گلخانه را آجرچینی یا سنگ‌چینی کنید تا ظاهر آن بیشتر با ظاهر بنای منزل یا ویلای شما هماهنگ باشد.
مستحکم و مقاوم هستند
سازه‌های چوبی نسبت به بسیاری از انواع دیگر سازه‌ها از وزن بالاتری برخوردار هستند و اگر فونداسیون مناسبی داشته باشند همین موضوع باعث می‌شود استحکام و مقاومت آنها نیز بالاتر برود. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که بادوباران در آن شدید است، گلخانه‌ی شما بایستی در مقابل این بادها و بارش‌ها از مقاومت کافی برخوردار باشد. درست است که بعضی از اسکلت‌های آلومینیومی هم از استحکام مناسبی برخوردارند، اما بیشتر قدرت آنها به جای‌گیری پنجره‌ها بستگی دارد. اگر در یک طوفان شدید، پنجره‌ای بشکند، پایداری کل سازه به خطر می‌افتد. اما گلخانه‌های چوبی ساختاری مانند خانه‌ها دارند. تمام قدرت آنها در اسکلت آنهاست. حتی اگر تمام پنجره‌های سازه‌های چوبی بشکنند، باز هم اسکلت سازه سر جای خود باقی خواهد ماند. اگر در مناطقی با شرایط جوّی ناپایدار زندگی می‌کنید، این یکی از مهم‌ترین مزایای گلخانه چوبی است که بایستی در نظر بگیرید.
می‌توانید آنها را به هر ابعاد و شکلی که بخواهید دربیاورید
چوب یکی از انعطاف‌پذیرترین مصالح موجود است و می‌توان آن را به‌راحتی برش داد. به همین دلیل شما می‌توانید با تهیه مقدار مناسبی چوب در قطع‌های مختلف و با استفاده از ابزارهای در دسترس، گلخانه ای با ابعاد و شکل موردنظر خود بسازید. علاوه بر این اضافه کردن قسمت‌های جدید و گسترش گلخانه اسکلت چوبی نسبت به سایر انواع گلخانه به‌مراتب آسان‌تر است.
بادوام و ماندگار هستند
یکی از مهم‌ترین مزایای گلخانه‌های چوبی دوام و ماندگاری بالای آنهاست. اگر به این نوع گلخانه‌ها خوب رسیدگی کنید بین ۳۰ تا ۶۰ سال عمر می‌کنند. نکته‌ی قابل‌توجه این است که اگر گلخانه‌ی چوبی اصولی احداث شود، حتی اگر مدتی مورد استفاده قرار نگیرد و به آن رسیدگی هم نشود، کاملاً از قابلیت بازسازی و نوسازی برخوردار است و می‌توان با صرف کمی هزینه و وقت از سازه‌های کهنه نیز بهره‌برداری کرد.
به آسانی می‌توان قسمت‌های آسیب‌دیده‌ی آنها را جایگزین کرد
درست است که این نوع گلخانه‌ها به دلیل آسیب‌پذیری چوب ممکن است دچار پوسیدگی و خوردگی شوند اما ازآنجایی‌که چوب متریالی است که تقریباً همه‌جا و همیشه در دسترس است، به آسانی می‌توان بخش‌های آسیب‌دیده‌ی این سازه‌ها را با متریال جدید جایگزین کرد. علاوه بر این نحوه‌ی طراحی و ساخت گلخانه چوبی به شکلی است که به گلخانه‌داران این امکان را می‌دهد که خودشان با کمی چوب و میخ گلخانه‌ی خود را تعمیر کنند.
می‌توان در ساخت آنها از طرح‌های بزرگ و پیچیده استفاده کرد
چوب یکی از مصالح ساختمانی اولیه محسوب می‌شود که در ساخت بسیاری از سازه‌ها از جمله بناهای مسکونی مورد استفاده قرار گرفته و می‌گیرد. به همین دلیل انسان‌ها از تجربه‌ی بالایی در کار کردن با این متریال برخوردار هستند و می‌توانند تجربه‌ی چند هزارساله‌ی خود در ساخت‌وساز با چوب را برای احداث گلخانه چوبی نیز به کار بگیرند و گلخانه‌هایی با طرح‌های بزرگ و پیچیده بسازند.
چوب یک عایق حرارتی طبیعی است
چوب به طور طبیعی حرارت را در خود حفظ می‌کند و مدت زیادی طول می‌کشد تا دمای خود را از دست بدهد و سرد شود. همین خصوصیت باعث می‌شود دیواره‌های چوبی این نوع گلخانه‌ها مانند یک عایق حرارتی طبیعی عمل کنند و اجازه ندهند حرارت مطلوب گیاهان گلخانه ای از سازه خارج شود.
می‌توان از چوب به عنوان فضایی برای نگهداری ابزارها استفاده کرد
تیرک‌های چوبی و الوارها فضای مناسبی برای آویزان کردن اقلام و ابزار باغبانی فراهم می‌کنند. شما می‌توانید تنها با چند عدد میخ مناسب، قلاب‌هایی برای نگهداری ابزارهای باغبانی ایجاد کنید. به این شکل نیازتان به کمدها و طبقه‌ها در فضای گلخانه کمتر می‌شود و می‌توانید فضای بیشتری را به رشد و پرورش محصولات خود اختصاص بدهید.
بیشتر بخوانید : اهمیت تولید محصولات کشاورزی گلخانه‌ای در جهان
معایب گلخانه چوبی
گلخانه‌های اسکلت چوبی در کنار مزایایی که به آن اشاره کردیم دارای معایبی نیز هستند که شاید مهم‌ترین آنها نیاز دائمی به نگهداری و رسیدگی باشد. در ادامه به بررسی مهم‌ترین معایب گلخانه‌های چوبی خواهیم پرداخت.
این گلخانه‌ها به رسیدگی و نگهداری زیادی نیاز دارند
چوب بایستی مرتباً با یک ماده محافظت‌کننده‌ی باکیفیت و همچنین رنگ مخصوص تیمار شود تا دچار پوسیدگی خشک نشود؛ بنابراین گلخانه‌دارانی که این نوع سازه را انتخاب می‌کنند با یک هزینه‌ی دائمی برای نگهداری اسکلت گلخانه‌ی خود مواجه هستند. اگر به چوب رسیدگی نشود ممکن است پایه‌های سازه بعد از مدتی مقاومت خود را از دست داده و سست بشوند و گلخانه فرو بریزد.
عملیات نگهداری از این نوع گلخانه‌ها زمان‌بر است
گلخانه‌داران بایستی دقت کنند که هنگام تیمار اسکلت چوبی گلخانه نباید هیچ گیاهی داخل آن باشد، وگرنه بخار موادی که برای تیمار چوب مورد استفاده قرار می‌گیرد ممکن است به گیاهان آسیب بزند. به همین دلیل هر زمانی که گلخانه چوبی به نگهداری نیاز پیدا کند، عملیات تولید بایستی موقتاً متوقف شود. این وقفه در تولید به معنای از دست رفتن بخشی از درآمد گلخانه خواهد بود که شاید برای گلخانه‌های صنعتی و تجاری قابل‌قبول نباشد.
ساخت این نوع گلخانه‌ها به زمان بیشتری نیاز دارد
ازآنجایی‌که ساخت سازه‌های چوبی به طور معمول یک عملیات دستی است که با استفاده از میخ و چکش‌های دستی یا بادی انجام می‌شود، ساخت این نوع گلخانه‌ها در مقایسه با سایر انواع گلخانه به زمان بیشتری نیاز دارد. البته شاید بتوان با افزایش نیروی کار این زمان را به حداقل رساند اما در این صورت هزینه ساخت گلخانه اسکلت چوبی بالاتر می‌رود.
برای مناطقی که در معرض حملات موریانه‌ها هستند مناسب نیستند
چوب به شدت در مقابل حملات موریانه‌ها آسیب‌پذیر است. اگر اسکلت چوبی گلخانه به موریانه آلوده شود، کل سازه دچار پوسیدگی و خوردگی می‌شود و ممکن است در نهایت فرو بریزد. هرچند برای مقابله با این موضوع می‌توان چوب را با مواد دفع‌کننده‌ی حشرات تیمار کرد، اما این روش راهکار پایداری محسوب نمی‌شود. بهترین کار این است که تیرک‌های گلخانه با مواد شیمیایی تیمار شوند که هزینه‌ی این کار نیز با احداث یک گلخانه با اسکلت فلزی برابری می‌کند.
نکات مهم برای نگهداری گلخانه‌های چوبی
همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم گلخانه‌های اسکلت چوبی نسبت به سایر سازه‌های گلخانه‌ای به رسیدگی و نگهداری بیشتری نیاز دارند. در این بخش از مقاله چهار نکته‌ی مهم برای نگهداری گلخانه‌های اسکلت چوبی را با شما در میان می‌گذاریم:
۱. حتماً چوب را تیمار کنید
چوب به دلیل اینکه طبیعتاً یک ماده‌ی متخلخل است، همیشه در معرض پوسیدگی قرار دارد؛ بنابراین پیش از احداث گلخانه چوبی بایستی حتماً چوب را تیمار کنید یا چوب تیمار شده تهیه کنید. به‌این‌ترتیب نور خورشید، بارش باران و برف و وزش باد آسیب کمتری به چوب وارد می‌آورند. علاوه بر این سعی کنید برای ساخت گلخانه چوبی از چوب سرو یا کاج استفاده کنید که خودشان از مقاومت بالایی در برابر عناصر آب‌وهوایی برخوردارند.
۲. قاب و شیشه‌ی پنجره‌ها را مرتباً بررسی کنید
قطرات باران و بخار ناشی از میعانات داخل گلخانه روی سطح شیشه‌ی پنجره‌ها سر می‌خورند و روی قاب آنها می‌ریزند. این رطوبت بایستی به محض مشاهده شدن پاک شود وگرنه گردوخاک در این نقاط جمع می‌شوند و محل مناسبی برای آغاز پوسیدگی چوب ایجاد می‌شود. سعی کنید هر ماه حداقل یک بار قاب و شیشه‌های پنجره‌ها را بررسی و تمیز کنید تا از پوسیدگی زودرس اسکلت چوبی گلخانه جلوگیری کنید.
۳. سالی دو مرتبه گلخانه را کاملاً تمیز کنید
با وجود اینکه چوب گلخانه ای معمولاً با مواد محافظ چوب، رنگ یا لاک‌والکل تیمار می‌شود، این مواد تا ابد ماندگار نیستند و بایستی هر چند وقت یکبار تجدید شوند. هر چه شما سطح چوب را تمیزتر نگه دارید، ماده‌ی محافظ آن نیز ماندگاری بیشتری پیدا می‌کند. برای این کار تنها کافی است سطح گلخانه را با دستمال و اسفنج و آب گرم تمیز کنید. البته توصیه می‌کنیم قبل از مرطوب کردن سطح چوب حتماً گردوغبار روی آن را با دستمال یا گردگیر خشک تمیز کنید.
۴. محل‌های آسیب‌دیده را سمباده بزنید
امکان دارد هنگام تمیز کردن گلخانه، بعضی از قسمت‌های سطح الوارها خراش بردارند یا ماده‌ی محافظ از جای خود کنده شود. در صورت مواجهه با چنین مشکلاتی می‌توانید با استفاده از یک کاغذ سمباده‌ی دانه‌ریز سطح چوب را سمباده بزنید و یکدست کنید. البته دقت داشته باشید که قبل از سمباده زدن بایستی منتظر بمانید تا چوب کاملاً خشک شود.
درصورتی‌که چوب دچار آسیب‌دیدگی یا پوسیدگی شدید شده باشد، ممکن است لازم شود قسمت آسیب‌دیده و مخرب را برش دهید و دربیاورید و جای آن را با بتونه‌ی چوب پر کنید. به‌این‌ترتیب جلوی گسترش پوسیدگی گرفته می‌شود و اسکلت گلخانه هم شکل خود را حفظ می‌کند.
بیشتر بخوانید : مزایای استفاده از گلخانه ها
بهترین روش‌های تیمار چوب گلخانه ای
همان‌طور که اشاره کردیم یکی از مهم‌ترین نکات درباره ساخت و نگهداری گلخانه چوبی این است که حتماً چوب گلخانه ای را تیمار کنید. روش‌های شیمیایی زیادی برای تیمار چوب وجود دارند که هر یک دارای مزایای خاص خود هستند. بااین‌حال، ازآنجایی‌که یکی از دلایل اصلی انتخاب چوب به عنوان متریال ساخت اسکلت گلخانه بهره‌مند شدن از ویژگی‌های طبیعی آن است، در این مقاله بیشتر درباره‌ی روش‌های تیمار سطحی چوب صحبت خواهیم کرد. با استفاده از این روش‌ها هم می‌توانید سازه‌ی چوبی خود را مقاوم‌سازی کنید و هم زیبایی و ظاهری منحصربه‌فرد به آن ببخشید.
استفاده از محافظ چوب
پیش از هرگونه اقدامی از قبیل رنگ زدن، جلا زدن یا حرارت دادن سطح چوب بایستی از یک ماده محافظ چوب استفاده کنید. اگر به کشاورزی ارگانیک علاقه‌مند هستید بهترین محافظ چوب ارگانیکی که می‌توانید از آن استفاده کنید روغن کتان است که به‌خوبی از چوب در مقابل رطوبت محافظت می‌کند. البته توجه داشته باشید که خشک شدن این روغن کمی زمان می‌برد اما مطمئن باشید نتیجه‌ی کار ارزش صرف این میزان زحمت و زمان را خواهد داشت.
یکی دیگر از مواد ارگانیکی که می‌توانید از آن برای افزایش عمر اسکلت چوبی گلخانه‌ی خود استفاده کنید قیر کاج است. این ماده به‌تنهایی ته‌رنگ جذابی دارد که باعث می‌شود بتواند جای لاک‌والکل چوب را هم بگیرد. اما جالب‌ترین داستانی که درباره‌ی قیر کاج روایت می‌شود این است که این ماده آن‌قدر عایق رطوبتی مؤثری است که وایکینگ‌ها برای اینکه کشتی‌هایشان قابلیت روی آب ماندن را پیدا کنند از آن استفاده می‌کردند.
استفاده از رنگ
بعد از پوشاندن سطح سازه‌ی چوبی با محافظ چوب، می‌توانید آن را با یک رنگ چوب مناسب رنگ‌آمیزی کنید. رنگی که انتخاب می‌کنید بایستی بتواند از اسکلت چوبی گلخانه‌ی شما در مقابل پوسیدگی، نور خورشید و بارش باران و برف محافظت کند. توصیه ما این است که سعی کنید از یک رنگ چوب سازگار با محیط‌زیست استفاده کنید تا عناصر مضر وارد گلخانه نشود.
اگر گلخانه‌تان در نزدیکی سازه‌ای مسکونی واقع شده است، می‌توانید رنگی همخوان با رنگ بدنه‌ی سازه برای اسکلت گلخانه استفاده کنید. فقط به خاطر داشته باشید که باید هر دو سال یکبار رنگ‌آمیزی گلخانه را تجدید کنید تا رنگ تأثیر خود به عنوان یک ماده‌ی محافظت‌کننده را از دست ندهد.
استفاده از لاک‌والکل چوب
اگر مایلید بافت طبیعی چوبی را که برای احداث گلخانه مورد استفاده قرار داده‌اید حفظ کنید، می‌توانید به‌جای رنگ از لاک‌والکل استفاده کنید. به این شکل گلخانه چوبی شما ظاهر طبیعی خود را از دست نخواهد داد.
لاک‌والکل به لایه‌های درونی چوب نفوذ می‌کند که البته میزان عمقی که طی می‌کند به شدت تخلخل چوب بستگی دارد. از نظر فنی، هنگامی که چوب را لاک‌والکل می‌زنید نباید بیش از حد متخلخل باشد. به همین دلیل است که پیشنهاد می‌کنیم ابتدا سطح چوب را با یک محافظ چوب بپوشانید یا بعد از لاک‌والکل زدن روی آن روغن جلا بزنید.
سخن پایانی
گلخانه‌های چوبی که مدتی کنار گذاشته شده بودند، در سال‌های اخیر دوباره محبوبیت خود را به دست آورده‌اند. عمر و ماندگاری و استحکام بالا، زیبایی، توسعه‌پذیری و طبیعی بودن مصالح ساخت از مزایای این نوع گلخانه‌ها هستند. بااین‌حال گلخانه چوبی برای مناطقی که مستعد موریانه زدگی هستند مناسب نیست. البته با تیمار چوب با مواد محافظ، رنگ و لاک‌والکل می‌توان تا حدی مانع آسیب‌دیدگی و پوسیدگی چوب شد. اگر شما نیز قصد دارید گلخانه‌ای با مصالح و ظاهری طبیعی احداث کنید، گلخانه اسکلت چوبی بهترین گزینه‌ای است که در دسترس شما قرار دارد.