هرچند که گلخانه داری و به‌طورکلی کشاورزی روش سریعی برای ثروتمند شدن محسوب نمی‌شود و اغلب فعالین این حوزه بیشتر از روی علاقه به تولید وارد این کار می‌شوند، بااین‌حال روش‌هایی برای بالابردن درآمد گلخانه وجود دارد. مهم‌ترین روش برای رسیدن به درآمد و سود بیشتر در هر نوع کسب‌وکاری کاهش هزینه‌ها است؛ بنابراین در این مقاله از مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا به معرفی روش‌های افزایش درآمد گلخانه‌ها و کاهش هزینه‌های جاری آنها خواهیم پرداخت. اگر به‌تازگی گلخانه تأسیس کرده‌اید یا قصد دارید وارد این حوزه بشوید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

عوامل مؤثر بر درآمد گلخانه

به‌طورکلی در جهان تجارت وقتی از درآمد صحبت می‌کنیم به میزان فروش کل منهای میزان هزینه‌های کل اشاره داریم؛ بنابراین اگر بتوانیم هزینه‌های گلخانه را کاهش دهیم، به طور مستقیم میزان درآمد و در نتیجه سود آن را نیز افزایش داده‌ایم. پیش از اینکه در مورد روش‌های کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد گلخانه‌ها صحبت کنیم، ابتدا بهتر است به بعضی از عوامل مؤثر بر میزان این درآمد اشاره کنیم:

ابعاد گلخانه:

که روی میزان محصول خروجی و در نتیجه میزان سود و درآمد تأثیر مستقیم خواهد داشت.

نوع محصول گلخانه:

که میزان هزینه و نیروی انسانی لازم برای مراحل کاشت، داشت، برداشت و همچنین میزان تقاضا و قیمت آن در بازار اصلی‌ترین عامل مؤثر بر روی میزان درآمد گلخانه محسوب می‌شود.

سطح فناوری و تجهیزات گلخانه:

سرعت و هزینه‌ی عملیات کشت گلخانه‌ای مستقیماً توسط فناوری و تجهیزات به‌کاررفته در سازه‌های گلخانه‌ای مشخص می‌شود و طبیعی است هرچه سرعت عملیات بالاتر و هزینه کمتر باشد، سود گلخانه بیشتر می‌شود.

موقعیت جغرافیایی گلخانه:

اینکه گلخانه در چه موقعیت جغرافیایی و محلی‌ای قرار گرفته باشد و همچنین شمالی یا جنوبی بودن سازه‌ بر روی میزان انرژی مصرفی آن تأثیر مستقیم خواهد گذاشت. هرچه میزان انرژی مصرفی گلخانه کمتر باشد، هزینه‌های جاری آن نیز کمتر و سوددهی و درآمد آن بیشتر خواهد شد.

شیوه مدیریت منابع انرژی گلخانه:

اگر منابع انرژی در گلخانه‌ها به‌خوبی مدیریت شود و میزان هدررفت انرژی به حداقل برسد، مصرف انرژی در گلخانه کاهش و سود آن افزایش پیدا می‌کند.

شیوه مدیریت منابع انسانی گلخانه:

هر چه میزان بهره‌وری و کارایی نیروی انسانی فعال در گلخانه‌ها بیشتر باشد، هزینه برای منابع انسانی کمتر و در نتیجه درآمد بیشتر خواهد شد.

ساختار سازه گلخانه:

درصورتی‌که سازه‌های گلخانه‌ای از ابتدا به صورت حرفه‌ای و توسط اشخاص متخصص طراحی و ساخته شوند، هزینه‌های انرژی و سوخت و همچنین نگهداری و رسیدگی به گیاهان داخل گلخانه به طور قابل‌توجهی کاهش پیدا خواهد کرد.

دلایل کاهش درآمد گلخانه

همان‌طور که اشاره کردیم با کاهش هزینه‌های گلخانه می‌توان به افزایش درآمد و سوددهی بیشتر آن کمک کرد. اما بایستی در نظر داشته باشیم که حتی یک گلخانه با طراحی مناسب نیز اگر به موقع بهینه‌سازی نشود ممکن است بعد از چند سال به زیان‌دهی بیفتد. گلخانه‌های تجاری که از طراحی یا ساخت مناسبی برخوردار نیستند، قطعاً بعد از مدتی کوتاه با افزایش شدید هزینه‌های عملیاتی مواجه خواهند شد. عوامل متعددی وجود دارند که می‌توانند باعث این افزایش هزینه بشوند که بعضی از آنها به‌مرورزمان ایجاد می‌شوند و بعضی دیگر از روز اول وجود دارند.

در ادامه به برخی از دلایل کاهش درآمد گلخانه‌ها خواهیم پرداخت. درصورتی‌که گلخانه‌ی شما نیز از ابتدا یا بعد از مدتی با مشکل زیان‌دهی روبرو شده است می‌توانید با بررسی دقیق این عوامل علت این موضوع را مشخص کرده و نسبت به برطرف کردن آن اقدام کنید.

گران خریدن تجهیزات و مایحتاج گلخانه

خرید تجهیزات و مایحتاج از مهم‌ترین هزینه‌های احداث گلخانه محسوب می‌شود. یکی از اشتباهات افرادی که تازه‌وارد عرصه کشاورزی و گلخانه داری می‌شوند این است که به دلیل راحتی کار تمامی موارد موردنیاز خود را از یک تأمین‌کننده‌ی واسطه خریداری می‌کنند. تأمین‌کنندگان واسطه معمولاً هریک از اقلام را از یک تأمین‌کننده‌ی تخصصی دیگر تهیه می کنند و مستقیماً با تولیدکننده یا واردکننده در ارتباط نیستند. همین موضوع باعث می شود هزینه‌های زنجیره‌ی تأمین بر مصرف‌کننده‌ی نهایی یعنی شخص گلخانه‌دار تحمیل شود.

گرمایش ناکارآمد گلخانه

طبق آمار منتشر شده در پژوهش‌های معتبر هزینه‌ی گرمایش در رتبه‌ی دومین یا سومین هزینه‌ی سنگین گلخانه‌ها محسوب می‌شود. این نکته به‌ویژه برای گلخانه‌های واقع در مناطق خنک و سرد که سیستم‌های گرمایشی آنها باید علاوه بر زمستان، در پاییز و اوایل بهار نیز فعال باشد، صدق می‌کند. انتخاب سیستم گرمایش ناکارآمد یا سوخت گران‌قیمتی که دسترسی به آن آسان نیست، باعث می‌شود هزینه‌های گرمایش گلخانه حداقل چهار برابر افزایش پیدا کند.

اتلاف گرما در گلخانه

علاوه بر استفاده از سیستم گرمایش کارآمد و سوخت مناسب، بایستی از اتلاف گرمای گلخانه نیز جلوگیری کرد. درصورتی‌که فضای شما به‌درستی عایق نشده باشد یا درز جداره‌های آن کاملاً پوشانده نشده باشد، هرچقدر هم که سیستم گرمایش به خوبی کار کند، باز هم با مشکل هدررفت گرما و افزایش مصرف سوخت و حامل‌های انرژی مواجه خواهید شد.

نیاز گلخانه به سرمایش در طول تابستان

گلخانه‌هایی که در مناطق گرم قرار دارند اغلب برای رساندن دمای خود به زیر دمای ۳۸ درجه سانتی‌گراد در ماه‌های تیر و مرداد به سیستم‌های خنک‌کننده و تهویه مطبوع نیاز پیدا می‌کنند. اینکه برای حفظ دمای مناسب در گلخانه در تمام طول سال به سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی نیاز داشته باشید باعث افزایش شدید هزینه‌های مصرف انرژی و در نتیجه کاهش درآمد گلخانه می‌شود.

پرورش محصولات گلخانه‌ای کم‌تقاضا

همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، نوع محصولاتی که در گلخانه‌ی خود پرورش می‌دهید تأثیر مستقیمی روی میزان درآمد گلخانه خواهد داشت. درصورتی‌که سیستم گرمایش و سرمایش کارآمدی دارید، گلخانه‌ی خود را به‌خوبی عایق کرده‌اید و بازار محلی مناسبی در دسترس شما است اما باز هم سوددهی مناسبی ندارید، احتمال دارد محصولات شما از میزان تقاضای مناسب برخوردار نباشند.

دستمزد بالای نیروی کار یا کمبود نیروی کار ماهر

درست است که اتوماسیون و مکانیزه شدن گلخانه‌ها میزان نیروی کار موردنیاز برای اداره‌ی گلخانه‌های بزرگ و پرمشغله را تا حدی کمتر کرده، اما مشکل دستمزد بالای نیروی کار یا کمبود نیروی کار ماهر هنوز به طور کامل برطرف نشده است.

بسیاری از فعالین عرصه کشاورزی موفق نمی‌شوند در منطقه‌ی خود نیروی کار ماهر و با دستمزد مناسب پیدا کنند. شاید جذب نیرو در فصول خلوت و کم مشغله‌ی سال آسان باشد، اما معمولاً اکثر گلخانه‌ها در فصل برداشت با مشکل کمبود نیروی کار مواجه هستند. همین موضوع باعث می‌شود عملیات کشت گلخانه‌ای به‌خوبی و با بهره‌وری مناسب انجام نشود.

کشت بیش از حد محصولات گلخانه‌ای

تخمین و برآورد میزان تقاضای محصول از طرف مصرف‌کنندگان یا خریداران عمده در فصل برداشت یکی از پراهمیت‌ترین عملیات مالی است که می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش یا افزایش درآمد گلخانه داشته باشد. اگر میزان تقاضای برآورد شده از میزان واقعی آن کمتر باشد، مقداری از سودی که می‌توانستید کسب کنید از دست می‌رود. اما تخمین میزان تقاضا بیش از میزان واقعی آن مشکل چالش‌برانگیزتری است، چرا که محصولاتی که برای پرورش آنها هزینه‌ی هنگفتی متحمل شده‌اید فروش نخواهند رفت و در بعضی موارد خارج کردن آنها از گلخانه خود نیز کاری هزینه‌آور خواهد بود.

نبود فرصت‌های مناسب برای فروش محصولات گلخانه‌ای

انتخاب دقیق و فکر شده‌ی محصولات به طور خودبه‌خود سود گلخانه را افزایش نمی‌دهد. حتی اگر پرتقاضاترین و پرطرف‌دارترین گیاهان زینتی یا میوه‌های استوایی و اگزوتیک را پرورش بدهید، بدون وجود خریداران مناسب باز هم امکان دارد فروش قابل‌قبولی نداشته باشید.

روش‌های افزایش درآمد گلخانه

در بخش‌های قبلی مقاله برخی عوامل مؤثر بر درآمد گلخانه و همچنین دلایل کاهش این درآمد را بررسی کردیم. اکنون در بخش پایانی مقاله قصد داریم چند راهکار مؤثر برای افزایش درآمد و سوددهی گلخانه‌ها را با شما در میان بگذاریم:

تجهیزات و مایحتاج را از تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان اصلی تهیه کنید

توصیه ما این است که برای کاهش هزینه‌های گلخانه تجهیزات موردنیاز را مستقیماً از تولیدکننده و واردکننده اصلی تهیه کنید. همچنین برای خرید مایحتاج گلخانه مانند گلدان، نهال و مواردی ازاین‌دست، علاوه بر خرید از تولیدکننده اصلی، سعی کنید خرید خود را به‌صورت یکجا و عمده انجام بدهید تا هزینه‌ها کاهش پیدا کند. همچنین پیش از خرید این اقلام حتماً قیمت‌های فروشنده‌های مختلف را با یکدیگر مقایسه کنید. برای این کار می‌توانید از روش‌های سنتی یا وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌های آنلاین مقایسه‌ی قیمت استفاده کنید.

هزینه‌های سوخت و گرمایش را مدیریت کنید

هزینه‌ی گرمایش گلخانه‌ها معمولاً به سیستم گرمایش مورداستفاده و میانگین قیمت سوخت‌ها و حامل‌های انرژی در منطقه بستگی دارد؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین راهکارها برای کاهش هزینه‌ها و در نتیجه افزایش درآمد گلخانه، استفاده از سیستم گرمایش مناسب است. در بعضی مناطق، سیستم‌های گرمایشی گازی (گاز طبیعی) نسبت به سیستم‌های گرمایشی برقی بسیار کم‌هزینه‌تر هستند. در برخی مناطق دیگر گرمایش با چوب یا گاز پروپان مقرون‌به‌صرفه‌ترین گزینه‌ای است که برای گرمایش گلخانه در دسترس شما قرار دارد. اگر به فکر کاهش مؤثر هزینه‌های گلخانه‌ی خود هستید، توصیه می‌کنیم حتماً از سیستم گرمایش مناسب و سوختی در دسترس و ارزان‌قیمت استفاده کنید.

با جلوگیری از اتلاف گرما، هزینه گرمایش را کاهش دهید

در حالت عادی هنگام شب که دما به پایین‌ترین میزان خود می‌رسد ۸۵ درصد از گرمای گلخانه از بدنه‌ی دیوارها و درزهای سازه‌ خارج می‌شود. پوشاندن روی گلخانه با مواد پوششی دولایه، گرفتن درزهای هواکش‌ها و درب و پنجره‌ها و ایجاد یک روکش حرارتی برای پوشش سازه در طول شب روش‌هایی هستند که برای حفظ گرمای داخل گلخانه و در نتیجه کاهش هزینه‌ی گرمایش آن توصیه می‌شوند.

هزینه‌ی سرمایش یا گرمایش را به طور کل حذف کنید

اگر با زمستان‌هایی بسیار سرد و تابستان‌هایی بسیار گرم روبرو هستید و درآمد گلخانه‌ی شما به اندازه‌ی کافی نیست، می‌توانید فعالیت خود را دو تا سه ماه در سال متوقف کنید. درصورتی‌که هزینه‌های سرمایش در منطقه‌ی شما بیشتر و محصولات گلخانه‌ای تابستانه‌تان کم‌فروش‌تر هستند، از نیمه‌ی اردیبهشت تا نیمه‌ی شهریور فعالیت خود را موقتاً متوقف کنید.

اگر هم هزینه‌های گرمایش در منطقه بالاتر و سوددهی محصولات زمستانه‌تان کمتر است، از ابتدای آذر تا ابتدای اسفند موقتاً به خودتان و گلخانه استراحت بدهید.

بازار را رصد کنید و ببینید کدام محصولات فروش بیشتری دارند

بسیاری از گلخانه‌داران به جای آنکه دائماً بازار و نیازها و علایق مصرف‌کنندگان را رصد کنند و محصولاتی مطابق آن پرورش بدهند، تنها به پرورش گیاهان رایج می‌پردازند.

این گیاهان گرچه ممکن است مصرف‌کنندگان همیشگی داشته باشند اما رقابت در بازار تولید آنها بسیار شدید بوده و حتی امکان دارد با ظهور گرایش‌های جدید محبوبیت خود را از دست بدهند؛ بنابراین توصیه می‌کنیم همیشه به تحولات بازار و علایق مصرف‌کنندگان توجه کنید و از نوآوری در کشت محصولات گلخانه‌ای هراس نداشته باشید. اگر نمی‌خواهید کل محصولات گلخانه‌ی خود را تغییر بدهید، سعی کنید حداقل بخشی از آن را به پرورش گیاهان جدید و پرطرف‌دار روز اختصاص بدهید.

روی نیروی کار ماهر سرمایه‌گذاری کنید

نبود نیروی ماهر می‌تواند به محصولات شما در هر سه مرحله‌ی کاشت، داشت و برداشت آسیب بزند و هزینه‌های گلخانه‌ی شما را افزایش بدهد یا حتی باعث زیان دهی آن بشود؛ بنابراین توصیه می‌کنیم برای حفظ و افزایش درآمد گلخانه‌ی خود برای جذب نیروی کار ماهر و حرفه‌ای هزینه کنید و کارهای مهم و تخصصی را به افرادی بسپارید که در انجام آنها تجربه و مهارت دارند. شاید ابتدا فکر کنید این کار هزینه‌های گلخانه را افزایش می‌دهد اما زمانی که شاهد بهبود کمّی و کیفی محصولات خود باشید متوجه می‌شوید که این هزینه‌ها نوعی سرمایه‌گذاری پربازده محسوب می‌شوند.

از نیروی کار داوطلب یا کارآموزها استفاده کنید

درست است که توصیه کردیم برای کارهای تخصصی از نیروهای ماهر استفاده کنید اما در هر تأسیساتی کارهایی هم وجود دارند که به جز دقت و نظم، به مهارت خاصی نیاز ندارند. می‌توانید این دسته از کارهای گلخانه را به نیروهای داوطلب یا کارآموزهای دانشکده‌های کشاورزی بسپارید و ضمن کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد خود به ترویج فرهنگ کشاورزی نیز کمک کنید.

کمتر کشت کنید

طبق بررسی‌ها و گزارش‌های منتشر شده توسط مؤسسات تحقیقاتی و آماری، کاهش میزان محصولات (به‌ویژه از یک نوع) یکی از سودآورترین اقداماتی است که گلخانه‌داران می‌توانند برای کنترل هزینه‌های خود انجام بدهند. علاوه بر این توصیه می‌کنیم همیشه بازار محصولات گلخانه‌ی و به‌طورکلی محصولات کشاورزی را رصد کنید و عوامل مؤثر بر میزان تقاضا و قیمت‌ها را در نظر بگیرید. درصورتی‌که سال مناسبی برای محصولات کشاورزی پیش‌بینی نمی‌شود.

بهتر است گلخانه‌ی خود را موقتاً تعطیل کرده یا نوع محصولات خود را به‌طورکلی تغییر بدهید تا بی‌دلیل متحمل هزینه‌های هنگفت نگهداری گلخانه (گرمایش، سرمایش، روشنایی و…) نشوید. صرف اینکه روی سازه‌های گلخانه‌ای سرمایه‌گذاری کرده‌اید به این معنی نیست که مجبورید هرسال و در سراسر طول سال از آن بهره‌برداری کنید.

فرصت‌های فروش متناسب با نوع فعالیت خود را پیدا کنید

اگر قصد دارید محصولات خود را مستقیماً به مصرف‌کنندگان بفروشید، بایستی گلخانه‌ی خود را نزدیک به یک منطقه‌ی پرجمعیت احداث کنید تا مشتریان خرد به آن دسترسی داشته باشند. همچنین سعی کنید در دوره‌های کشت بهاره و تابستانه ساعات کاری و فروش خود را افزایش دهید تا بتوانید نیاز تمامی مشتریان را برآورده کنید. اگر هم تولید انبوه دارید و محصولات خود را به‌صورت عمده می‌فروشید یا صادر می‌کنید، سعی کنید گلخانه‌ی خود را نزدیک بنادر یا در مسیرهای ترانزیت احداث کنید. به این شکل هزینه‌های حمل محصولات کاهش پیدا کرده و جابه‌جایی آسیب کمتری به آنها وارد می‌کند.

گلخانه‌ی خود را به یک جاذبه گردشگری تبدیل کنید

احتمالاً شما هم در چند سال اخیر با واژه‌ی اگروتوریسم یا گردشگری کشاورزی برخورد کرده‌اید. بسیاری از کشاورزان و باغداران با باز کردن درب مزارع و باغ‌های خود به روی گردشگران داخلی و خارجی این فرصت را در اختیار آنها قرار می‌دهند تا از نزدیک شاهد فعالیت‌های کشاورزی باشند. شما نیز می‌توانید در صورت وجود امکانات و شرایط مناسب، گلخانه‌ی خود را به یک گلخانه‌ی گردشگری تبدیل کنید و در ساعات مشخصی از روز پذیرای گردشگران باشید. به این شکل علاوه بر کسب درآمد از طریق دریافت ورودیه، می‌توانید محصولات خود را نیز مستقیماً به مصرف‌کنندگان مشتاق بفروشید.

محصولات خود را بیمه کنید

وقتی از بیمه کردن محصولات گلخانه‌ای صحبت می‌کنیم منظورمان تنها بیمه‌های کشاورزی نیست. هرچند که بیمه‌های رسمی می‌توانند تأثیر مهمی در کاهش خسارات ناشی از سوانح و حوادث غیرمترقبه داشته باشند، خود شما نیز می‌توانید با چند اقدام پیشگیرانه محصولات گلخانه‌ای خود را در برابر این اتفاقات بیمه کنید. یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه‌ای که بایستی برای محافظت از محصولات خود در شرایط سخت آب‌وهوایی انجام بدهید این است که با تهیه‌ی ژنراتور یا منابع سوخت جایگزین نسبت به پایدارسازی سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی گلخانه در زمان‌های قطعی برق یا گاز اقدام کنید.

سخن پایانی

میزان سوددهی و درآمد گلخانه به عوامل متعددی وابسته است که از میان آنها می‌توانیم به ابعاد، نوع محصول، ساختار سازه و موقعیت جغرافیایی گلخانه اشاره کنیم. در این مقاله ۸ دلیل کاهش درآمد و ۱۱ راهکار برای افزایش درآمد گلخانه را با شما در میان گذاشتیم. در نظر داشته باشید که گلخانه‌های قدیمی یا دارای طراحی غیراستاندارد با مشکلات بیشتری روبرو هستند و میزان درآمد آنها نیز نسبت به گلخانه‌های نوین که توسط افراد متخصص طراحی و ساخته شده‌اند کمتر است؛ بنابراین توصیه می‌کنیم اگر قصد احداث گلخانه را دارید همین امروز با مشاورین و متخصصین ما در مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا تماس بگیرید.