گلخانه‌ها این قابلیت را دارند که در سراسر طول سال برای شما درآمد به همراه داشته باشند. بااین‌حال، اگر به دنبال مناسب‌ترین راه برای حفظ و افزایش درآمد گلخانه خود در بلندمدت هستید بهتر است از همین حالا نسبت به آماده سازی گلخانه برای فصل پاییز اقدام کنید. در این مقاله از مجتمع صنعتی گلخانه سازان توانا ابتدا این اقدامات را در قالب سه گروه نکات مربوط به نظافت گلخانه، آماده سازی محیط گلخانه و کشت محصولات پاییزه دسته‌بندی می‌کنیم.
سپس موارد مهم را به صورت فهرست‌وار در قالب چک‌لیست آماده سازی گلخانه برای پاییز با شما در میان می‌گذاریم. با توجه به اینکه زمان زیادی تا رسیدن فصل پاییز نمانده است، توصیه می‌کنیم با مطالعه‌ی این مقاله و انجام اقدامات لازم گلخانه‌ی خود را در برابر تغییرات فصلی بیمه کنید.
اقدامات لازم برای آماده سازی گلخانه برای فصل پاییز
آماده‌سازی اولیه و رسیدگی و نگهداری مناسب از گلخانه می‌تواند نقش مهمی در کاهش میزان خرابی تجهیزات و به حداکثر رساندن کارایی گلخانه شما در فصل پاییز ایفا کند. با انجام اقدامات لازم و رسیدگی به وضعیت تجهیزات پیش از رسیدن پاییز، می‌توانید برای عملیات کشت گلخانه ای خود بهتر برنامه‌ریزی کنید و همچنین پیش‌بینی بهتری از درآمد خود در فصل کشت بعدی داشته باشید. اقدامات لازم برای آماده سازی گلخانه پیش از رسیدن فصل پاییز در ۳ گروه اصلی و ۱۱ زیرگروه فرعی دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
الف. پاک‌سازی و نظافت گلخانه برای فصل پاییز
اگر به دنبال این هستید که – به‌ویژه در فصل پاییز – گلخانه ای عاری از آفت و بیماری داشته باشید، سعی کنید با توجه به راهکارهایی که در ادامه برایتان بازگو خواهیم کرد چند ساعت از وقت خود را برای پاک‌سازی و نظافت گلخانه خود صرف کنید. اقداماتی که بایستی برای نظافت گلخانه انجام بدهید عبارت‌اند از:
بیشتر بخوانید : ساخت گلخانه با نایلون؛ مراحل، مزایا و معایب
-
مرتب‌سازی باغچه‌ها
تمام گیاهانی را که مناسب کشت پاییزه و زمستانه نیستند از باغچه‌ها در بیاورید و هم‌زمان علف‌های هرز و گیاهان بیمار را ریشه‌کن کنید تا باغچه‌هایی خالی و زیبا داشته باشید که برای کشت محصولات پاییزه آماده هستند.
-
نظافت و ضدعفونی گلخانه
کف گلخانه را جارو کنید و تمام مواد زائد را خارج کنید تا در ماه‌های سردتر سال گلخانه ای عاری از حشرات موذی و آفات داشته باشید. برای جلوگیری از سرایت هرگونه باکتری یا بیماری به محصولاتتان بهتر است قبل از رسیدن فصول پاییز و زمستان کف گلخانه و تمام تجهیزات آن را ضدعفونی کنید. سکوها و میزهای داخل گلخانه را ضدعفونی کرده و پنل‌های پلی‌کربنات را با آب و صابون شستشو داده و با پارچه نرم پاک کنید تا گلخانه‌ی شما در فصل پاییز شرایط بهتری داشته باشد و تمیزتر بماند.
بهترین محلول تمیزکننده‌ای که برای نظافت گلخانه‌های آلومینیومی و شیشه‌ای توصیه می‌شود محلول آب گرم همراه با مواد ضدعفونی‌کننده یا سفید کننده‌های خانگی است. هنگام تمیز کردن گلخانه‌های آلومینیومی، بایستی توجه ویژه‌ای به محافظت از پنل‌های پلی‌کربنات قرار گرفته در سازه داشته باشید؛ بنابراین توصیه می‌کنیم ابتدا پنل‌های گلخانه را با آب ولرم بشویید و بعد آنها را با یک صابون و پارچه‌ی نرم پاک کنید. در نهایت سکوها، قفسه‌ها، سینی‌های پلاستیکی و گلدان‌های گلخانه را تمیز بشویید و با یک پارچه‌ی نرم خشک کنید.
ب. آماده سازی گلخانه برای فصل پاییز
پس از پاک‌سازی و نظافت گلخانه بایستی نسبت به آماده سازی خاک و محیط گلخانه برای فصل پاییز و کشت پاییزه اقدام کنید.
-
انجام آزمایش خاک گلخانه
آزمایش خاک گلخانه راه‌حل مناسبی است تا بتوانید از رشد صحیح و سالم محصولات گلخانه ای خود اطمینان حاصل کنید. آزمایش pH خاک و میزان مواد مغذی خاک برای گلخانه‌دارانی که قصد دارند در ماه‌های سردتر سال به کشت محصول بپردازند بسیار مفید خواهد بود و نقش مهمی در رشد بهتر محصولات گلخانه ای ایفا خواهد کرد. اگر نمی‌دانید چه ترکیباتی را به خاک خود اضافه کنید، می‌توانید راهکارهای زیر را به کار ببرید:
- اگر pH خاک پایین باشد: برای کاهش اسیدیته‌ی خاک کمی آهک (سنگ آهک آسیاب شده) به خاک اضافه کنید.
- اگر pH خاک بالا باشد: برای کاهش میزان قلیایی بودن خاک، کمی گوگرد عنصری یا پیت ماس به آن اضافه کنید.
- اگر خاک گلخانه دچار کمبود مواد مغذی باشد: برای افزایش مواد مغذی از کودهای طبیعی استفاده کنید.
-
هموارسازی خاک
برای رشد و نگهداری بهتر گیاهان از هموار بودن و وجود هوادهی مناسب در خاک بستر گیاهان اطمینان حاصل کنید. در طول تابستان، خاک تراکم بیشتری پیدا می‌کند که می‌تواند مشکلاتی را برای سبزیجات ریشه‌ای ایجاد کند و از تخلیه مناسب آب جلوگیری به عمل آورد. به کمک یک چنگک خاک را زیرورو کنید و مطمئن شوید که فضای زیادی برای رشد محصولاتی که قرار است کشت کنید مهیا است.
-
بررسی میزان نور و روشنایی گلخانه
اگر قصد دارید در فصول پاییز و زمستان گیاهان نوردوست پرورش بدهید ممکن است بسته به منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنید کار برایتان کمی سخت شود؛ چرا که گیاهان در این دو فصل به نسبت نور کمتری دریافت می‌کنند. بااین‌حال می‌توانید برای حل این مشکل از انواع لامپ‌های ال‌ای‌دی و لامپ‌های مخصوص رشد گیاه استفاده کنید. این لامپ‌ها برای پرورش گیاهانی که برای رشد و فتوسنتز به نور زیادی نیاز دارند بسیار مناسب هستند.
البته توجه داشته باشید که این لامپ‌ها در رنگ‌های مختلفی عرضه می‌شوند که هر یک از آنها باعث واکنش‌های مختلفی در محصولات می‌شوند؛ بنابراین بهتر است قبل از خرید آنها در مورد محصولی که می‌خواهید در طول پاییز و زمستان بکارید برنامه‌ریزی کنید. اگر هم در سال‌های قبل لامپ مخصوص رشد گیاه تهیه کرده‌اید و لامپ‌ها در دسترستان هستند، بهتر است همین حالا و پیش از رسیدن فصل پاییز آنها را گردگیری کرده و به برق وصل کنید و مطمئن شوید که هنوز به درستی کار می‌کنند.
-
آماده سازی گلخانه برای روزهای سرد زمستان
اقدامات بسیاری هستند که می‌توانید برای اطمینان از رشد مناسب محصولات در ماه‌های کم‌نور و سرد زمستان انجام دهید. فصل پاییز مناسب‌ترین زمان برای عایق‌بندی گلخانه و مجهز کردن آن به سیستم‌های گرمایشی و دستگاه‌های تهویه محسوب می‌شود؛ البته پیش از آماده سازی گلخانه و استفاده از سیستم‌های گرمایشی بایستی توجه داشته باشید که قصد دارید چه گیاهانی را در طول روزهای سرد پاییزی و زمستانی پرورش دهید، چرا که هر محصول و گیاهی نیازهای گرمایشی خاص خودش را دارد.
-
پیشگیری از آفات گلخانه ای
یکی از بهترین روش‌ها برای کنترل آفات و بیماری‌های گیاهان این است که با انجام اقدامات پیشگیرانه‌ی اولیه از ورود این عوامل بیماری‌زا به داخل گلخانه‌ی خود جلوگیری کنید. شته‌ها و مگس‌های سفید شایع‌ترین آفاتی هستند که در باغ‌ها و گلخانه‌ها دیده می‌شوند. برای جلوگیری از ورود آفات از فضای بیرون به داخل گلخانه، توصیه می‌کنیم محصولاتتان را با آب و صابون شستشو دهید.
معمولاً در گلخانه‌ها از خاک استریل‌شده استفاده می‌شود چرا که این نوع خاک از بیماری‌هایی مانند «پوسیدگی ریشه» در قلمه‌ها و «بوته میری» در نهال‌ها جلوگیری می‌کند. سعی کنید برای جلوگیری از بروز آفات در گلخانه از آفت‌کش‌های ارگانیک و پیشگیری‌کننده استفاده کنید. علاوه بر این می‌توانید با آویزان کردن چسب‌های مخصوص زردرنگ در چندین نقطه از گلخانه، شته‌ها و مگس‌های سفید را از گیاهانتان دور کنید.
بیشتر بخوانید : ۱۵ مورد از مهم‌ترین مخاطرات و نکات ایمنی گلخانه های تجاری و صنعتی
ج. کشت محصولات پاییزه
پس از نظافت گلخانه و آماده سازی خاک و محیط آن برای فصل پاییز، بایستی در مورد محصولاتی که برای کشت پاییزه در نظر گرفته‌اید تصمیم بگیرید و سپس عملیات کشت را آغاز کنید.
-
محصولات کشت پاییزه را انتخاب کنید
اینکه چه محصولی را برای کشت پاییزه انتخاب می‌کنید تا حد زیادی به مقاومت ریشه گیاه، دمای روزانه و استفاده یا عدم استفاده از سیستم‌های گرمایشی در گلخانه بستگی دارد. به طور معمول سبزی‌های مقاوم و سبزیجات ریشه‌ای محصولات مناسبی برای کشت و پرورش در پاییز و زمستان هستند. هنگام آماده سازی گلخانه خود برای فصل پاییز ابتدا باید در مورد گرمسیری یا سردسیری بودن گیاهانی که قصد کشت آنها را دارید تصمیم بگیرید. به این شکل می‌توانید مشخص کنید که برای سرحال و بانشاط نگاه‌داشتن گیاهانتان به چه سیستم‌های گرمایشی، ملزومات روشنایی و امکانات و اقدامات اضافه‌ای نیاز دارید.
- گیاهان گرمسیری: اگر قصد دارید با انتخاب گیاهان گرمسیری قابلیت‌های گلخانه‌ی خود را بسنجید، بهتر است از همین حالا به فکر تهیه سیستم‌های گرمایشی ثابت و لامپ‌های مخصوص رشد گیاه باکیفیت باشید.
- گیاهان سردسیری: اگر قصد دارید با کشت گیاهان سردسیری فصل کشت گلخانه‌ی خود را طولانی‌تر کنید، احتمالاً همین که گلخانه‌ی خود را به‌خوبی عایق‌کاری کنید کافی خواهد بود.
-
نهال‌کاری و کشت بذر
سعی کنید مدت‌ها قبل از رسیدن فصل سرما و اولین یخ‌بندان کاشت نهال‌ها را آغاز کنید. در این صورت اگر گلخانه‌ی شما از عایق‌بندی مناسبی برخوردار باشد زمان اضافه‌ی زیادی برای این کار در اختیار خواهید داشت. اگر قصد دارید برای گرمایش گلخانه‌ی خود از روش‌های بدون نیاز به برق و سوخت استفاده کنید، بهترین کار این است که هر روز دمای داخل گلخانه را کنترل کنید تا مطمئن شوید گیاهان از مقدار گرمای لازم برای رشد مستمر خود در زمستان برخوردار هستند. البته در نظر داشته باشید که گلخانه‌هایی که دارای تجهیزات گرمایش برقی هستند با انتخاب‌های بیشتری برای کاشت سبزیجات روبرو هستند. در ادامه به برخی از محصولات مناسب برای کشت در فصول پاییز و زمستان اشاره می‌کنیم و شما می‌توانید با توجه به ترجیحات شخصی و موقعیت مکانی گلخانه‌تان یکی یا بعضی از آنها را برای کشت پاییزه و زمستانه انتخاب کنید:
- محصولات سردسیری (سرماپذیر): این نوع گیاهان را می‌توان در دمای زیر ۲۸ درجه فارنهایت (۲- درجه سانتی‌گراد) کشت کرد و عبارت‌اند از: اسفناج، پیاز شیرین، سیر، تره فرنگی، ریواس، روتاباگا (شلغم زرد یا روغنی)، کلم بروکلی، کلم قمری، کلم‌پیچ، کلم، چیچوری، کلم بروکسل (غنچه‌ای)، آروگولا، باقلا، تربچه، خردل، شلغم
- محصولات نیمه سردسیری (نیمه سرماپذیر): این نوع سبزیجات می‌توانند دمای هوای بین ۲۸ درجه فارنهایت تا ۳۲ درجه فارنهایت (۲- تا ۰ درجه سانتی‌گراد) را تحمل کنند و عبارت‌اند از: چغندر، هویج، هویج وحشی، کاهو، کلم‌برگ، نخودفرنگی، کلم چینی، اندیو، کاسنی قرمز (رادیکیو)، گل‌کلم، جعفری، کرفس
-
کشت تناوبی (کشت گیاهان مختلف به طور چرخشی)
فصل پاییز فرصت مناسبی برای کشت تناوبی گیاهان در اختیار شما قرار می‌دهد. کشت گونه‌های متفاوت سبزیجات از تجمع آفات و بیماری‌ها در خاک جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، با به‌کارگیری این روش می‌توانید مواد مغذی دفع شده توسط گیاهان قبلی را برای تغذیه‌ی محصولات جدید مورد استفاده قرار دهید. به‌عنوان‌مثال، می‌توانید از خاکی که اخیراً از آن برای کشت گوجه‌فرنگی یا ذرت استفاده کرده‌اید، برای کشت نخودفرنگی یا لوبیا استفاده کنید، چرا که این کار سبب افزایش مجدد سطح نیتروژن خاک ناحیه‌ی موردنظر می‌شود.
توصیه می‌کنیم به مراحل کشت تناوبی خود توجه زیادی داشته باشید و همیشه نام گیاهانی را که در هر نقطه از گلخانه کشت می‌کنید در یک دفترچه یادداشت کنید تا برای جایگزینی آنها با گیاهان بعدی آمادگی داشته باشید.
۱۱. ذخیره‌سازی بذرهای گیاهان
زمانی که آخرین محصولات تابستانی خود را برداشت می‌کنید، زمان بسیار خوبی است تا بذر گیاهانی را که کشت آنها بیشترین نفع را برای شما داشته و خوشایندتر بوده‌اند، ذخیره‌سازی کنید. برای این کار بذرهای گیاهان مورد علاقه‌ی خود را جمع‌آوری کرده و آنها را خشک کنید تا هنگامی که زمانش رسید مجدداً بتوانید همان سبزیجات گرمسیری را کشت کنید. برای خشک کردن بذرها می‌توانید آنها را در پاکت‌های کاغذی، کیسه یا شیشه در جای خشک و خنک نگهداری کنید تا کپک نزنند و دچار آفت نشوند.
چک‌لیست اقدامات لازم برای آماده سازی گلخانه برای فصل پاییز
با توجه به اینکه رفته‌رفته به فصل پاییز نزدیک می‌شویم، فکر خوبی است که فهرستی از اقدامات لازم برای آماده سازی گلخانه برای پاییز تهیه کنید و این اقدامات را یک‌به‌یک انجام بدهید. به همین منظور در بخش پایانی این مقاله چک‌لیستی از اقداماتی را که بایستی پیش از رسیدن فصل پاییز انجام بدهید در اختیار شما قرار می‌دهیم. این چک‌لیست اقداماتی مانند بررسی تمام تجهیزات و سیستم‌های گرمایشی گلخانه را شامل می‌شود، چرا که سرمایه‌گذاری روی تعمیر و نگهداری تجهیزات و سازه‌ی گلخانه، نوعی سرمایه‌گذاری روی رشد و پرورش محصولات آینده‌ی گلخانه محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید : گلخانه خورشیدی چیست و چگونه کار می‌کند؟
-
چک‌لیست اقدامات مربوط به سازه‌ی گلخانه
چک‌لیستی که برای نگهداری از سازه‌ی گلخانه تهیه می‌کنید بایستی بررسی موارد زیر را شامل بشود:
- قسمت‌های بتنی: پایه‌های بتنی، پایه‌ی سکوها و راهروها را از نظر خرابی بررسی کنید.
- پوشش گلخانه: سوراخ شدن، خرابی، میزان انتقال نور، ترک‌خوردگی، شرایط عمومی (مثل تاریخ تعویض) پوشش‌های گلخانه را بررسی کنید.
- ناودان‌ها و راه فاضلاب: ناودان‌ها و لوله‌های فاضلاب گلخانه را از نظر تمیزی، زنگ‌زدگی و نشتی بررسی کنید. همچنین دقت کنید که دهانه‌ی ناودان‌ها مسدود نشده باشد.۱
- دریچه‌ی هواکش: نسبت به روغن‌کاری، بررسی عملکرد و بازبینی موتورهای دریچه‌های هواکش اقدام کنید. حتماً باز و بسته شدن دریچه‌ها را چک کرده، دقت کنید که جایی در طول مسیر هواکش درزی وجود نداشته باشد و در صورت لزوم، فاصله شکاف‌های موجود بین دریچه‌ها را تنظیم کنید. شکاف بین دریچه تهویه هوا را با پارچه تمیز کنید تا تمام آلودگی‌ها از بین برود و از کمی روغن یا روان‌کننده برای روغن‌کاری آن استفاده کنید. هواکش‌ها را به صورت دستی روشن و خاموش کنید تا مطمئن شوید که چرخ‌دنده‌ها و پینیون‌ها در یک راستا قرار دارند و به‌خوبی کار می‌کنند. البته بعضی از گلخانه‌داران ممکن است به دلیل عدم نیاز به هواکش در زمستان، دریچه‌ها را قفل کرده و هواکش را خاموش کنند.
- لوله‌کشی: لوله‌ها و زهکشی را حتماً از نظر وجود نشتی و زنگ‌زدگی بررسی کنید.
- سیم‌کشی: سیم‌کشی‌ها را از نظر وجود خوردگی بررسی کرده و سیم‌های آسیب‌دیده را در صورت لزوم تعویض کنید.
- ایمنی در برابر آتش‌سوزی: سالم بودن و کارکرد کپسول‌های آتش‌نشانی و دستگاه‌های اطفای حریق را بررسی کنید. همچنین نقشه‌ی خروج در صورت وقوع آتش‌سوزی را از پیش آماده کنید و عوامل خطرساز احتمالی را مکان‌یابی کرده و از بین ببرید.
- تجهیزات ایمنی: تجهیزات ایمنی فردی مانند عینک محافظ چشم و جعبه کمک‌های اولیه را در دسترس کارکنان قرار بدهید.
-
چک‌لیست تجهیزات کنترل عوامل محیطی
چک‌لیستی که برای کنترل عوامل محیطی مؤثر در گلخانه تهیه می‌کنید بایستی موارد زیر را شامل بشود:
- گرمایش (تمرکز اصلی شما برای تنظیم دما در فصول پاییز و زمستان روی همین مورد است): کوره را تمیز کنید و چراغ‌های پیلوت، هواکش‌ها، پرده محافظ انرژی، خطوط برق و لوله‌های گاز را بررسی کنید. پمپ‌ها و بلبرینگ موتورهای دستگاه‌ها را روغن‌کاری کنید. برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی، دمای تمام راهروها را روی درجه‌ای سردتر از دمای فضای داخلی گلخانه تنظیم کنید. درصورتی‌که از ژنراتورهای پشتیبان و هشداردهنده‌های دما استفاده می‌کنید آنها را نیز بررسی کنید. از تاریخچه‌ی تنظیمات درجه حرارت گلخانه در دوره‌های مختلف زمانی و هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌های گذشته استفاده کنید تا بهتر بتوانید عملکرد تجهیزات خود را بسنجید.
- سرمایش: فن‌ها، سیستم‌های خنک‌کننده تبخیری، دریچه‌ها، سایه‌اندازها و سیستم برقی گلخانه را بررسی کنید. اواخر پاییز زمان ایده آلی است که می‌توانید از آن برای تخلیه مخازن تمام پمپ‌ها، جاروبرقی آنها، شستشو و تمیز کردن مسیرهای سیستم سرمایش و تمیز کردن کامل مخازن استفاده کنید.
- حسگرها: کالیبراسیون، خسارات واردآمده و اتصالات برقی سنسورها را کاملاً مورد بررسی قرار بدهید.
-
چک‌لیست تجهیزات آبیاری گلخانه
چک‌لیستی که برای نگهداری سیستم آبیاری گلخانه تهیه می‌کنید بایستی شامل موارد زیر باشد:
- تجهیزات مه‌پاشی: دریچه‌ها، موتورها و جریان سیالات را بررسی کرده، فیلترها را تمیز کرده و لایه‌های داخلی سوراخ شده را تعمیر یا تعویض کنید.
- قطره‌چکان‌ها: قطره‌چکان‌ها را از نظر وجود گرفتگی بررسی کنید. آنها را تمیز کنید و جریان سیالات را چک کنید.
- سیستم‌های کودآبیاری: نسبت به تخلیه‌ی ماهیانه، تمیز کردن انژکتور و تست عملکرد پخش‌کننده‌ها اقدام کنید.
- بیوفیلم ها: محیط گلخانه را از نظر وجود بیوفیلم (زیست لایه یا biofilm) چک کنید و در صورت وجود نسبت به کنترل آن اقدام کنید.
سخن پایانی
چه‌بهتر که از همین حالا که به روزهای آخر تابستان نزدیک می‌شویم نسبت به آماده سازی گلخانه برای فصل پاییز اقدام کنید. در این مقاله اقداماتی را که بایستی قبل از رسیدن پاییز انجام بدهید در سه گروه پاک‌سازی و نظافت گلخانه، آماده سازی گلخانه و کشت محصولات پاییزه دسته‌بندی کردیم. گفتیم که ابتدا بایستی به مرتب‌سازی باغچه‌ها و سپس نظافت و ضدعفونی گلخانه بپردازید. بعد نوبت به انجام آزمایش خاک گلخانه، هموارسازی خاک، بررسی میزان نور و روشنایی گلخانه و آماده سازی آن برای روزهای سرد زمستان می‌رسد. پس از انجام اقدامات اولیه بایستی در مورد گیاهان کشت پاییزه‌ی گلخانه‌ی خود تصمیم بگیرید، به نهال‌کاری و کشت بذر بپردازید، کشت تناوبی را مدنظر قرار بدهید و در نهایت به جمع‌آوری بذرهای گیاهان به‌جامانده از فصل کشت قبلی بپردازید.
در نهایت نیز چک‌لیست اقدامات لازم برای آماده سازی گلخانه برای فصل پاییز را در اختیار شما قرار دادیم که سه گروه اقدامات مربوط به سازه‌ی گلخانه، تجهیزات گلخانه و تجهیزات آبیاری را شامل می‌شود. امیدواریم با رعایت دستورالعمل و نکات گلخانه داری ذکر شده در این مقاله بتوانید پاییز آرامی در پیش داشته باشید و به‌خوبی گلخانه‌ی خود را برای فصل سردتر بعدی آماده کنید. همراه همیشگی شما، مجتمع گلخانه سازان توانا.